Sint Anna ter Muiden – Verschrompelde stad

4 minuten leestijd

Sint Anna ter Muiden is met haar 60 inwoners een van de kleinste steden van Nederland. Nadat het in 1242 stadsrechten had gekregen werd het een welvarende handelsstad als voorhaven van Brugge. Tien jaar later werd het zelfs lid van de Londense Hanze. Echter, toen de haven van dit stadje aan het Zwin verzande en het tijdens de honderdjarige oorlog in de 14e– en 15e-eeuw drie keer door de Engelsen werd geplunderd en in brand gestoken, nam het belang van Sint Anna ter Muiden snel af.

Al eeuwen is er van Sint Anna ter Muiden, de meest westelijk gelegen plaats van Nederland, niets meer over dan een klein, rustiek dorp. Op het schilderachtige marktplein met monumentale dorpspomp en omringd door een tiental monumentale woningen en het pittoreske stadhuis waan je je eeuwen terug in de tijd. Wat er in dit beschermde stadsgezicht nog rest van de eens zo rijke handelsstad is de massale 14e-eeuws kerktoren. Deze was vroeger onderdeel van een veel grotere kerk dan het huidige kleine zaaltje dat later tegenaan is gebouwd.

Inhoudsopgave

Voorhaven van Brugge

Sint Anna ter Muiden, of Mude zoals het van origine heette, is waarschijnlijk rond 1200 ontstaan als handelsnederzetting op de linkeroever van het Zwin. Deze zeearm verbond in die tijd Brugge (B) met de Noordzee, en liep tussen Sint Anna ter Muiden en Sluis door. Mude werd voor het eerst vermeld in 1213 in verband met een inval van de Engelse vloot.

Sint Anna Ter Muiden 2

Sint Anna ter Muiden was een voorhaven van Brugge, in die tijd de belangrijkste handelsstad van Noordwest-Europa. Oorspronkelijk konden zeeschepen via het Zwin rechtstreeks naar Brugge varen. Echter, toen ter beveiliging van het binnenland in opdracht van de graaf van Vlaanderen een dwarsdam bij Damme (B) in het Zwin werd aangelegd, was Brugge vanaf ongeveer 1170 niet langer rechtstreeks bereikbaar. Bij de dam ontstond een nieuwe haven waar de lading van zeeschepen op binnenschepen naar Brugge werd overgeladen. Echter, door de verzanding van het Zwin moest deze zeehaven steeds verder zeewaarts verplaatst worden naar achtereenvolgens Monnikerede (B), Hoeke (B), en omstreeks 1240 werd Sint Anna ter Muiden de voorhaven van Brugge.

Stadsrechten en Vlaamse Hanze van Londen

In 1242 verleende Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen, Sint Anna ter Muiden stadsrechten met tolvrijheid: burgers van Sint Anna ter Muiden werden vrijgesteld van tol in het hele havengebied van het Zwin. Sint Anna ter Muiden was in die tijd een kleine, onversterkte stad zonder poorten, stadsgrachten of stadmuren.
Niet alleen kreeg Sint Anna ter Muiden stadrechten, maar het kreeg ook het waterrecht vanaf Damme tot de laatste bebakeningston aan zee. Dit was het recht om juridisch toezicht uit te oefenen op de wateren van het Zwin en overtredingen te berechten tot aan de vaste wal bij Sluis. De Zwindelta bestond indertijd uit een geweldig groot gebied dat dagelijks overstroomde.

In deze periode bloeide de handel in Sint Anna ter Muiden en had de stad ruim 20 gilden. In die tijd lag Sint Anna ter Muiden in Vlaanderen, en het werd in 1252 lid van de Vlaamse Hanze van Londen. Dit was een samenwerkingsverband van kooplieden uit 17 Vlaamse steden die handelden met Londen.

Voorhaven af

Aan het eind van de 13e eeuw slibde de westzijde van het Zwin aan, waardoor Sint Anna ter Muiden steeds verder van zee af kwam te liggen. Hierdoor nam het belang van Sint Anna ter Muiden als handelscentrum langzaam af. In plaats daarvan werd Sluis, dat in de tweede helft van de 13e eeuw aan de overzijde van het Zwin tot ontwikkeling was gekomen, rond 1300 de belangrijkste voorhaven van Brugge.

Kerk.Sint Anna ter Muiden

Herhaalde plunderingen en verwoestingen

Ten tijde van de honderdjarige oorlog werd Sint Anna ter Muiden in 1385, 1405 en 1436 door de Engelsen geplunderd en in brand gestoken. De Engelsen gebruikten de bescherming van de dijken bij Sint Anna ter Muiden om ook Sluis aan te vallen. Daarom drong Sluis er in 1437 op aan dat Sint Anna ter Muiden niet in zijn oorspronkelijke staat werd herbouwd. In 1445 gaf Philips de Goede, graaf van Vlaanderen, officieel zijn goedkeuring aan dit voorstel.

Maar ook in de eeuwen erna werd Sint Anna ter Muiden nog diverse malen verwoest tijdens conflicten. Na het sluiten van het twaalfjarig bestand ten tijde van de tachtigjarig oorlog (1568-1648), wordt in 1610 de grens van Zeeuws-Vlaanderen gewijzigd waarmee Sint Anna ter Muiden foor Nederland werd ingelijfd. Men besloot toen om de naam van de beschermheilige van de stad, de Heilige Anna, toe te voegen aan de stadsnaam, om verwarring te voorkomen met de stad Muiden in Noord-Holland.

Boerendorp

In 1633 wordt de stad opnieuw verwoest wanneer de dijken worden doorgestoken tijdens een veldslag tussen de Spaansgezinden en de Staatsen. Vanaf die tijd was er nog maar weinig over van de ooit zo bloeiende stad. Het was nog maar een klein dorpje en is dat sindsdien gebleven, al is het huidige stadje met ongeveer 55 inwoners qua inwoneraantal tegenwoordig nog kleiner dan rond 1850, toen het zo’n 250 inwoners had.

verrekijker

Bezienswaardigheden

  • Historische centrum van het beschermde stadsgezicht Sint Anna ter Muiden
    • Marktplein (Marktplein) met een diagonaal over het pleintje lopende met keien bestrate verharding. Aan weerszijden van deze verharding liggen driehoekig stroken gas, met langs drie zijden geknotte linden. Tussen de huisjes en de linden liggen bestrate stoepen. Daarnaast bevinden zich er:
      • Stadhuis (Marktplein 12) uit de 17e eeuw. Op het schilddak bevind zich een vierkant open houten torentje met een klokje. In de voorgevel bevind zich een Wapensteen.
      • Stadspomp (Marktplein). Hardstenen pomp uit 1789 in Lodewijk de XVI stijl met daarop het stadswapen van Sin Anna ter Muiden.
      • Diverse eenvoudige aaneengesloten monumentale woningen.
    • Hervormde kerk (Nederherenweg 1) met een 14e-eeuwse kerktoren. Deze toren deed vroeger ook dienst als vuurtoren toen het stadje nog een haven had. In de Tachtigjarige oorlog is het oorspronkelijke kerkgebouw grotendeels vernietigd. In 1653 is vervolgens een nieuw gebouwtje tegen de kerktoren aangebouwd.
  • Grenspalen op de grens met België. Sint Anna ter Muiden grenst over een lengte van 5 kilometer aan de Belgische grens. Hier staan een achttal gietijzeren grenspalen voorzien van de zwart geschilderde wapenschilden van België en Nederland in reliëf. Nadat België zich in 1830 onafhankelijk had verklaard is in 1843 in het verdrag van Maastricht de grens tussen België en Nederland vastgesteld. Op deze vastgestelde grens zijn in totaal 401 genummerde gietijzeren grenspalen geplaatst op een hoek of een gemeentegrens. Tussen de gietijzeren grenspalen staat (of stond) om de 500 meter een tussenpaal van blauw hardsteen (arduin). Devolgende grenspalen staan langs de (voormalige) gemeentegrens van Sint Anna ter Muiden:
    • 356 (hoek Rondweg en Lapscheurse Gat). Op de grens tussen de (voormalige) gemeenten Sint Anna ter Muiden en Heille.
    • 357 (hoek Rondweg en Lapscheurse Gat). Bij knik in landsgrens.
    • 358 (hoek Rondweg en Damse Vaart). Bij landsgrens door Damse Vaart.
    • 359 (Rondweg bij 2, Sluis). Bij landsgrensovergang tussen Knokke en Sint Anna ter Muiden.
    • 360 (Rondweg bij 1, Sluis). Bij hoek in de landsgrens. Dit is het meest westelijke punt op het vaste land van Nederland.
    • 361 (Graafjansdijk bij 7, Sluis). Bij landsgrens door de oude zeedijk de Graafjansdijk.
    • 362 (Kronkelweg). Op landsgrens met waar zeearm het Zwin in 1843 liep.
    • 363 (Kanaalweg). Op grens van (voormalige) gemeenten Sint Anna ter Muiden en Retranchement.
bike

Activiteiten

Eten en drinken

Eten & drinken

Overnachten

Overnachten

  • Hotels
    • De Ouwe Schuure (St Annastraat 191, Sluis)
    • Fletcher Hotel De Dikke van Dale (Sint Annastraat 46, Sluis)
  • B&B
  • Vakantiehuisjes

Natuur & Landschap

Sint Anna ter Muiden ligt in een zeekleipoldergebied met rondom akkerbouw. Vlak bij Sint Anna ter Muiden liggen twee natuurgebieden die beide vrij toegankelijk zijn:

  • Net over de grens met België ligt natuurgebied Sint Donaaspolder (17 hectare). Dit is een weidevogelgebied waar zich ook restanten van het oude Spaanse fort Sint-Donaas (1605) bevinden.
  • Natuurgebied het Zwin dat aan de Noordzee ligt, bevind zich deels op Belgisch en deels op Nederlands grondgebied. Dit natuurgebied meet 770 hectare, maar is vele male kleiner dan het oorspronkelijke Zwin waaraan Sint Anna ter Muiden in de middeleeuwen lag. Dit natuurgebied maakt onderdeel uit van Natura 2000 gebied Zwin en Kievittepolder dat bestaat uit slikken- en schorren en is rijk aan bijzondere planten en vogels.