Landgoed Kroondomein Het Loo is met 10.400 hectare het grootste landgoed van Nederland. Het ontstond rondom het uit de middeleeuwen stammende kasteel het Oude Loo. In 1684 kocht stadhouder Willem III dit kasteel met landgoed om als basis te dienen voor een nieuwe te bouwen imposant paleis, vanwege de goede natuurlijke wateraanvoer vanuit de heuvels. Paleis Het Loo, één van de mooiste historische buitenplaatsen van Nederland, moest dienen als symbool van zijn macht en rijkdom en de tuinen moesten wedijveren met die van Versailles. Het pronkstuk was de koningsfontein dat in de tijd de hoogste fontein van Europa was, hoger dan die van Versailles.
Kroondomein Het Loo was de zomerresidentie van de Nederlandse stadhouders en koningen van 1686 tot 1975. Hier hielden zij hun jachtpartijen maar ook verdienden zij er geld met de bosbouw. In de loop van de eeuwen werd het landgoed steeds verder uitgebreid. Door de aankoop van voormalige markegronden en malebossen tussen 1901 en 1914 als bezigheidstherapie voor prins Hendrik werd het landgoed zelfs verdubbeld. Tegenwoordig is het landgoed is niet langer eigendom van de koninklijke familie maar van de Nederlandse Staat en nog grotendeels intact.
Inhoudsopgave
- Het verhaal van Kroondomein Het Loo
- Wat is er te Zien en Doen op Kroondomein Het Loo?
- Eten en Drinken
- Overnachten
- Natuur en Landschap
- Meer Informatie
Kasteel het Oude Loo – Het begin
Landgoed Het Loo ontstond rondom het 15e-eeuwse kasteeltje Het Oude Loo, dat nog geen 300 meter ten westen van Paleis Het Loo ligt. Dit kasteel is gebouwd op de plek waar eens een boerenhoeve stond op een open plek in het bos: ‘Loo’ betekent in het oud-Nederlands ‘open plek in het bos’. In 1439 slaagde de edelman Gerrit van Rijswijk erin om van Het Loo een heerlijkheid te maken.
Hij liet waarschijnlijk ook de eerste versterkingen bouwen, die later deel gingen uitmaken van het kasteel. Dit hoefijzervormig jachtslot is omringd door een brede gracht. De noordvleugel is korter dan de zuidvleugel. De voorkant, het oudste deel van het kasteel, ligt oostwaarts en is aan beide zijden voorzien van een ronde toren.
Het Oude Loo werd in de eeuwen erna diverse malen verkocht totdat het landgoed in 1684 werd gekocht door stadhouder Willem III.
Paleis het Loo – Symbool van rijkdom en macht
Sinds Willem III in 1672 stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht was geworden was zijn macht in Nederland steeds verder toegenomen. Nadat hij in 1677 met zijn nicht de Engelse prinses Mary Stuart was getrouwd wilde hij net als andere Europese vorsten van die tijd een paleis dat liet zien hoe rijk en voornaam hij was. In dit paleis dienden de nieuwste denkbeelden over bouw- en tuinkunst te worden toegepast. Last van gebrek aan ambitie had Willem III niet: zo wilde hij dat er een uitgestrekte siertuin bij het nieuwe paleis werd aangelegd die kon wedijveren met de tuinen van het Franse koninklijke paleis in Versailles en die uitgerust was met fonteinen en andere waterwerken.
Het terrein van het Oude Loo was hier zeer geschikt voor vanwege haar lage ligging en de natuurlijke aanvoer van kwelwater op de Veluwe. Nadat Willem III Het Oude Loo had gekocht begon hij direct met het verbouwen van dit jachtslot voor de hofhouding van zijn vrouw. En binnen een half jaar werd ook begonnen met de bouw van het nieuwe paleis. Deskundigen van heinde en verre werden aangetrokken het paleis een fraai aanzien te geven. Er werd gekozen voor een classicistisch ontwerp waarbij het gebruik van een centrale as, symmetrie en harmonische verhoudingen een belangrijke rol spelen. Het centrum van het nieuwe paleis werd een rechthoekig hoofdgebouw, dat via twee zuilencolonnades was verbonden met de zijvleugels met stallen en dienstwoningen, gelegen aan het voorplein. Paleis het Loo is één van de mooiste historische buitenplaatsen van Nederland en staat in de top 100 van meest waardevolle Nederlandse rijksmonumenten.
Het gebouw was in 1685 af, maar toen Willem III in 1689 gekroond werd tot koning van Engeland, Ierland en Schotland liet hij paleis en tuinen uitbreiden. Hierbij werden de zuilencolonnades vervangen door vier paviljoens.
De tuinen van Paleis Het Loo – Versailles naar de kroon steken
Bij Paleis het Loo werd ook een Hollandse baroktuin met Franse invloeden aangelegd. Een belangrijk kenmerk van de barok is symmetrie, en de tuinen van Paleis Het Loo zijn links en rechts van de centrale noord-zuidas dan ook vrijwel gelijk. Deze as liep vanaf het voorterrein door het paleis tot aan een (toentertijd aanwezige) houten toren op de horizon. Paleis en tuinen vormden samen een groot vierkant, dat weer te verdelen was in acht kleine vierkanten en drie vijvers. Op de snijpunten van de diagonalen zijn de belangrijkste ‘attracties’ te vinden. Voor de westelijke vleugel ligt de Prinsentuin met een veld voor balspellen. Voor de oostelijke vleugel ligt de prinsessentuin met paden die overdekt zijn met loofbomen.
De Hollandse baroktuin verschilt van de Franse variant doordat de tuinen kleiner zijn, van een meer ‘menselijke maat’, en de grote rol die planten spelen die spaarzaam en alleenstaand in de bloemenranden worden aangeplant. Exotische – en daarmee dure – bloemen en planten gaven aan dat de eigenaar de rijkdom en contacten had om zo’n tuin te laten aanleggen en onderhouden. Bovendien was sinds de renaissance de vorstelijke tuin het symbool voor de macht en de wijsheid van de vorst. Bij de inrichting van de tuin van Paleis Het Loo werd dan ook overal over nagedacht. Alle elementen, zoals bloemen, vruchten, planten, beelden, vazen en de fonteinen, hebben een subtiele – en soms complexe – symbolische betekenis.
In eerste instantie werd alleen de benedentuin bij het Paleis aangelegd. Bij de uitbreiding van de tuin in 1689 werden de colonnades, die oorspronkelijk het paleis met de zijvleugels verbonden, naar de nieuw aangelegde boventuin verplaatst en wel zo, dat het doorzicht via de middenas vrijgelaten bleef.
In de boventuin verscheen ook het pronkstuk van paleis Het Loo, de ‘buitengewoon hooge spuitende’ koningsfontein, genaamd de Koningssprong. Om de benodigde hoeveelheid water en waterdruk te krijgen kocht Willem III in 1692 een hoeve bij Assel 13 kilometer ten zuiden van Het Loo. Vandaaruit werd een kilometerslange ondergrondse waterleiding naar Het Loo aangelegd van terracotta buizen en houten leidingen – een technisch hoogstandje voor die tijd. De klus werd in een recordtempo geklaard en al in 1693 spoot de Koningsfontein zo’n 13,5 meter de lucht in waarmee het de hoogste fontein van Europa was. Willem III was erin geslaagd de Zonnekoning naar de kroon te steken: de Koningssprong was niet alleen hoger dan de hoogste fontein van Versailles, maar de fontein spoot ook continu, terwijl de fonteinen op Versailles alleen bij hoogtijdagen werkten.
Landgoed Het Loo – Uitbreiding en confiscatie in de Franse tijd
Na de aankoop van landgoed Het Oude Loo in 1684, wist de koninklijke familie in de eeuwen erna het landgoed verder uit te bouwen tot het huidige landgoed Kroondomein Het Loo van 10.400 hectare. Het landgoed bestaat uit drie delen: Het Paleispark, Boswachterij Hoog Soeren en het ‘eigenlijke’ Kroondomein.
Het Paleispark is 640 hectare groot. Toen Stadhouder Willem III kasteel Het Oude Loo kocht hoorde er een park bij van 200 hectare. Dit werd in de loop van de volgende eeuwen door opeenvolgende koningen uitgebreid tot een gebied van meer dan 600 hectare. Echter, bij aanvang van de Franse tijd in 1795 werd Paleis Het Loo met Paleistuin en Paleispark geconfisqueerd. Het werd eigendom van de Nederlandse Staat met gebruiksrecht voor de koninklijke familie.
Het tweede deel van het landgoed is de 3.000 hectare grote Boswachterij Hoog Soeren. Toen Willem III kasteel Het Oude Loo kocht, kocht hij tegelijkertijd ook een belang in de malebossen Hoog Soerense bos en Hoog Soerense Heege. Gaandeweg kwamen ook de overige delen van deze bossen en omliggende gronden in handen van de koninklijke familie totdat in 1766 beide Hoog Soerense bossen eigendom waren van de Oranjes. In 1795 werden ook de Hoog Soerense bossen geconfisqueerd en zijn sindsdien staatseigendom met gebruiksrecht voor de koninklijke familie.
Verdubbeling van het landgoed – Bezigheidstherapie voor Prins Hendrik
Sinds de middeleeuwen was het overgrote deel van de woeste gronden en bossen op de Veluwe in het gemeenschappelijk eigendom bij marken, (dorps)gemeenschappen van boeren die het gebruik ervan gezamenlijk regelden om verdere overbegrazing en ontbossing te voorkomen.
Dit gemeenschappelijk gebruik en beheer beperkte echter de verdere productiviteitsverhoging van de landbouw en daarom werd in 1886 de Markenwet ingevoerd. Met deze wet kon al één eigenaar van gemeenschappelijk gronden eisen dat ze werden opgedeeld zodat hij zijn eigen aandeel vrij kon verkopen. Hierdoor werden veel marken, die de woeste (heide-)gronden beheerden, en maalschappen, die de malebossen beheerden, opgedeeld en verkocht.
Tussen 1901 en 1914 kochten Koningin Wilhelmina en Prins Hendrik op grote schaal voormalige markengronden en malebossen op de Veluwe rondom Paleis Het Loo. Koningin Wilhelmina schreef aan haar moeder Emma dat ze haar echtgenoot iets te doen wilde geven. Prins Hendrik mocht zich namelijk niet met staatszaken bemoeien, maar had wel veel verstand van jagen en van bosbouw. Hierdoor ontstond het 6.700 hectare grootte eigenlijke Kroondomein, het privébezit van de koningin.
Onder regie van Prins Hendrik werden de aangekochte heide- en zandgronden grotendeels bebost volgens het Duitse bosbouwmodel. Hij liet er rechte wegen aanleggen en liet perceel na perceel volplanten met naaldbomen. De oude loofbossen van de maalschappen, grotendeels bestaande uit beukenbossen en eikenhakhout, bleven grotendeels intact en zijn nog altijd herkenbaar op het landgoed.
Kroondrager heeft nog steeds gebruiksrechten
In 1959 schonk Koningin Wilhelmina het Kroondomein aan de Nederlandse Staat, met behoud van het gebruiksrecht voor de kroondrager. Ook Kasteel Het Oude Loo is sinds 1968 eigendom van de Nederlandse staat en in 1971 werd het gebruiksrecht van het Paleispark overgedragen aan de Nederlandse Staat. Sinds die tijd zijn de 10.400 hectare van landgoed Kroondomein Het Loo geheel eigendom van de Nederlandse Staat.
Nog altijd heeft de koninklijke familie het gebruiksrecht van het Kroondomein waardoor het van 15 September tot 24 December grotendeels is afgesloten voor het publiek. Daarnaast huren zij kasteel Het Oude Loo van de Nederlandse Staat.
Bezienswaardigheden op Kroondomein het Loo
- Paleis Het Loo (Koninklijk Park 1, Apeldoorn). Paleis uit 1684 een geheel vormend met Paleistuin Het Loo.
- Kasteel Het Oude Loo (Koninklijk Park 17, Apeldoorn). De kasteeltuin rondom dit 15e-eeuwse kasteel is alleen in de maanden april en mei toegankelijk.
- Park Het Oude Loo rijk aan rododendrons en azalea’s met daarin
- Beeldenvijver
- Theekoepel
- Kegelbaan
- Doolhof
- Park Het Oude Loo rijk aan rododendrons en azalea’s met daarin
- Koninklijke Stallen (Koninklijk Park 1, Apeldoorn). Koetshuis met imposant stallencomplex uit 1907.
- Paleispark (Koninklijk Park bij 10, Apeldoorn). Het Park met sprengen en vijvers is toegankelijk na aankoop van een dagkaart.
- Follies
- Boshut van koning Willem III
- Willemstempel
- Bijlandt Rust
- IJskelder
- Paardenkerkhof: hier liggen de paarden en huisdieren van de Oranjes begraven
- Oude Schietbaan
- Thee paviljoen
- Badtent
- Botenhuis
- Diverse sprengen en vijvers. Door het graven van sprengen was het mogelijk om water een prominente rol in het Paleistuinen en -park te laten vervullen. Daardoor werd de aanleg van vijvers en fonteinen mogelijk gemaakt.
- Follies
- Chalet Aardhuis (Aardhuis 3, Hoog Soeren). Voormalig jachtchalet van het Koninklijk Huis uit 1861. Dit is tegenwoordig het bezoekerscentrum van Kroondomein Het Loo en er bevind zich een wildpark met herten en zwijnen.
- Dienstwoningen in Mecklenburgse stijl. Deze dienstwoningen voor boswachters en jachtopzichters op Kroondomein Het Loo zijn gebouwd in opdracht van Prins Hendrik in de stijl van zijn geboortestreek.
- Villa met vrijstaand koetshuis (Amersfoortseweg 1, Apeldoorn). Dienstwoning voor de opperhoutvester van Het Loo.
- Hooge Duvel (De Hoge Duvel 2, Uddel). Dubbele jachtopzienerswoning uit 1901.
- De Heegte (Heegderweg 56, Uddel), jachtopzienerswoning uit 1903.
- Het Hof (’t Hoff 33, Uddel) jachtopzienerswoning uit 1905.
- Jagershof (Koninklijk Park 4 en 5, Apeldoorn) uit 1902.
- Dubbele boswachterswoning (Hoog Soeren 124, Hoog Soeren)
- Landbouwenclaves binnen de grenzen van Kroondomein Het Loo. Met de grootschalige aankoop van gronden op de Veluwe kwamen diverse oorspronkelijke landbouwgemeenschap binnen het landgoed te liggen of werden zij volledig omringd door Kroondomein Het Loo.
- Hoog Soeren (Hoog Soeren 44, Hoog Soeren). Dorp omringd door Kroondomein Het Loo. In deze nederzetting woonden vroeger veel bosarbeiders, boswachters en jachtopzieners. Hoog Soeren is een beschermd dorpsgezicht.
- Gortel (Oranjeweg bij 116, Emst). Buurtschap bestaande uit een klein aantal verspreide boerderijen en oude bouwlanden op Kroondomein Het Loo. De nederzetting is volledig omringd door bossen en is een van de weinige Veluwse nederzettingen waarvan het oorspronkelijke karakter bewaard is gebleven. Gortel is aangewezen is als beschermd dorpsgezicht.
- Niersen (Niersensseweg bij 21, Vaassen). Buurtschap op Kroondomein Het Loo. In de omgeving van Niersen bevinden zich veel sprengen.
- Assel (Telefoonweg bij 1, Hoog Soeren). Landbouwenclave omringd door Kroondomein Het Loo. Er staat tegenwoordig nog slechts één boerderij bij de landbouwgronden.
- Wiesel (Wieselse Kampweg bij 41, Wenum-Wiesel). In dit gehucht net buiten de grenzen van Kroondomein het Loo, woonden vroeger de werknemers van het Paleis. Vanwege haar kleinschalige coulisselandschap is het een beschermd dorpsgezicht.
- Markegronden en Malebossen
- Heidevelden. Er liggen diverse kleinere en grote heidevelden binnen de grenzen van Landgoed Kroondomein het Loo. De grootste zijn:
- Asselsche Heide (Pomphulweg, Hoog Soeren)
- Hoog Soerensche Veld (Aardhuis bij 2, Hoog Soeren)
- Uddelsche Buurtveld (Aardhuis bij 102, Uddel)
- Malebossen. Van de nog bestaande 600 hectare malebos op de Veluwe, liggen 165 hectare binnen Kroondomein Het Loo. Dit zijn zowel een aantal kleinere mallebossen (Asselter Bos, Wieselse Bos, Vreebos, Niersener bos, Enkhout, Barnt), maar ook een aantal grootte:
- Hoog Soerense Bossen (Amersfoortseweg bij 86, Hoog Soeren). Malebossen Hoog Soerense Bos (Oudste maleboek: 1484) en Hoog Soerense Heegde (Oudste maleboek: 1502).
- Meervelder Bos (Aardhuisweg, Uddel). Tussen het Hoog Soerensche Veld en het Uddelsche buurtveld. Oudste maleboek uit 1569.
- Uddeler Heegde (Heegderweg bij 56, Uddel). Eerste maleboek uit 1563.
- Gortelse Bos (Boshuisweg bij 4, Emst). Eerste maleboek uit 1618.
- Heidevelden. Er liggen diverse kleinere en grote heidevelden binnen de grenzen van Landgoed Kroondomein het Loo. De grootste zijn:
- De Motketel (Elburgerweg bij 146, Vaassen). Gebied rijk aan sprengen, kunstmatige waterlopen aangelegd om water uit de stuwwal te onttrekken. De Motketel staat in de top-100 van mooiste historisch-geografische plekken van Nederland. Dit sprengensysteem is het gaafste en één van de meest complexe en uitgebreide stelsels, tot stand gekomen tussen de 16e– en de 18e-eeuw. Uiteindelijk bestond het uit vier hoofdbeken, die in de 18e-eeuw bijna 20 watermolens bij kasteel Cannenburg aandreven. Er staan prachtige oude beuken en eiken. De Motketel is een botanisch rijk gebied met zeldzame soorten als paarbladig goudveil en smalle beukvaren. Het gebied is geliefd onder ijsvogels en bijna alle spechtsoorten die Nederland kent, leven hier. .
- De Hunneschans en Uddelermeer (Garderenseweg, Uddel). Ringwalburg uit de 8e-eeuw bij het Uddelermeer, een pingoruïne. Deze burcht diende ter bewaking van het belangrijke kruispunt van handelswegen ter plaatse in verband met de ijzerwinning op de Veluwe.
- Grafheuvels. Verspreid over het landgoed liggen 40 grafheuvels die als die als rijksmonument beschermd zijn.
- Wildobservatieplaatsen
- Asselsche Heide (vier observatieplaatsen in de vorm van een bankje op een hoger gelegen punt in het landschap)
- Uddeler Buurtveld – De Bieze (bankje langs de Hofweg aan de westkant van de heide).
- Wildkijkscherm Enkhout (Elburgerweg, onverharde weg in het verlengde van de Sprengenkampweg nabij Niersen).
- Paleispark (houten scherm in de noordwesthoek van het park).
- Soerense heide (bankje aan de noordzijde).
Activiteiten op Kroondomein het Loo
- Wandelroutes
- Wandelingen Paleispark Het Loo (Koninklijk Park bij 10, Apeldoorn). Vijf verschillende rondwandelingen van 2 tot 13,5 kilometer. In het Paleispark is een geldig toegangsbewijs nodig.
- Wandelingen Kroondomein het Loo. Tien verschillende rondwandelingen van 2 tot 13 kilometer op verschillende plekken op het landgoed.
- Veluwe Zwerfpad. Etappe 7 (27 km), 8 (15 km), 9 (18 km), 17 (9 km), 18 (17 km) van dit langeafstandswandelpad gaan over Kroondomein Het Loo.
- Kroondomein (Oudegarderenseweg 7, Elspeet). Wandeling &17 km) van Elspeet naar Vaassen dwars door Kroondomein Het Loo.
- Kroondomein het Loo (Wieselseweg bij 130, Wenum-Wiesel). Rondwandeling van 30 kilometer.
- Fietsroutes
- Kroondomein het Loo (Nunspeterweg 1, Elspeet). Rondrit van 42 kilometer.
- Bezoekje aan Kroondomein Het Loo (Nunspeterweg 1, Elspeet). Rondrit van 44 kilometer.
- Kroondomein en Apeldoorn Stad (Pomphulweg bij 104, Hoog Soeren). Rondrit van 40 kilometer.
- Kroondomein route (Wieselseweg bij 130, Wenum-Wiesel). Rondrit van 64 kilometer.
- Golven
- Veluwse Golf Club (Hoog Soeren 57, Hoog Soeren).
- Overige Activiteiten
- Apenheul (J.C. Wilslaan 21, Apeldoorn).
- Julianatoren (Amersfoortseweg 35, Apeldoorn). Kinderpretpark met uitzichttoren uit 1910 is monument en de naam van de toren herinnert aan de geboorte van de voormalige Koningin der Nederlanden.
Eten & drinken
- Restaurant Balzaal (Koninklijk Park 1, Apeldoorn).
- Grand café prins Hendrik garage (Koninklijk Park 16, Apeldoorn).
- Buds Tolhuis No. 11 (Amersfoortseweg 202, Uddel).
- Eet & Drink Lokaal Aardhuis (Aardhuis 3, Hoog Soeren).
- Halte Assel (Assel 2, Hoog Soeren).
- In de omliggende dorpen bevinden zich diverse restaurants.
Overnachten
- Hotels
- De Echoput (Amersfoortseweg 86, Hoog Soeren).
- Hotel Oranjeoord (Hoog Soeren 134, Hoog Soeren).
- Fletscher Hotel Apeldoorn (Soerenseweg 73, Apeldoorn).
- Bilderberg Hotel De Keizerskroon (Koningstraat 7, Apeldoorn).
- Bastion Hotel Apeldoorn – Het Loo (Loolaan 556, Apeldoorn).
- Stayokay Hostel Apeldoorn (Asselsestraat 330, Apeldoorn).
- Hotel Mennorode (Apeldoornseweg 185, Elspeet).
- Vakantiewoning
- Guesthouse Hoog Soeren (Soerenseweg 73, Hoog Soeren 66a, Hoog Soeren).
- De Rijk (Harderwerijkerweg 96, Uddel).
- Uddel boshuisje (Elspeterweg 70B, Uddel).
- Landgoed De Ploeg (Greutelseweg 61, Wenum-Wiesel).
- B&B
- B&B op het Loo (Maria Stuartstraat 56, Apeldoorn)
- ’t Rheebokje (Veenkamp 44, Uddel).
- Bed en Stal (Isendoornweg 10, Vaassen)
- Mollenvlied (Hattumseweg 14, Vaassen)
- Bungalowparken
- Landal Rabbit Hill (Grevenhout 21, Uddel)
- Vakantiepark de Eikensingel (Buurtweg 37, Uddel)
- Camping
- Landgoed De Ploeg (Greutelseweg 61, Wenum-Wiesel).
- De Wildhoeve (Hanendorperweg 102, Emst).
- De Helfterkamp (Gortelseweg 24, Vaassen).
- Westerwolde (Alverschotenseweg 21, Hoog Soeren).
Natuur & Landschap
Het aaneengesloten landgoed Kroondomein Het Loo ligt op de Veluwe en beslaat een gebied van ongeveer twaalf bij zestien kilometer. Op het landgoed bevind zich 8.400 hectare bos en 1.700 hectare heide. Ook ligt er 250 hectare landbouwgrond op het landgoed. Edelherten en wilde zwijnen komen er overal voor.
Op de locaties van de voormalige malebossen op Kroondomein Het Loo komt veel oud loofbos met beuk en eik voor. Hier is ook veel dood hout aanwezig ideaal voor het vliegend hert, de grootste kever van Nederland. Sinds het begin van de jaren tachtig is natuurvolgend bosbeheer geïmplementeerd op het Kroondomein om het lappendeken aan eenvormige en saaie gelijkjarige naaldbossen langzaam om te vormen tot in een gevarieerd bos dat aantrekkelijk is als leef plek voor planten en dieren. Het bos wordt nu alleen nog uitgedund en bomen worden pas geoogst als buurbomen ervan kunnen profiteren of om ruimte te bieden aan jonge bomen die er spontaan zijn gaan groeien.
De heidevelden van Kroondomein Het Loo worden delen gedomineerd door begroeiing van bosbessen en vossenbessen met struikheide. Dat is een heidetype dat landelijk gezien vrij zeldzaam is. Het komt alleen voor op plaatsen waar het vrij nat is. Zeldzame soorten op deze heidevelden zijn stekelbrem, kruipbrem en borstelgras. Verspreid over de heidevelden liggen her en der bloemrijke heischraal graslanden. Bijzondere plantensoorten die hier voorkomen zijn: fraai hertshooi, wilde tijm, maanvaren, liggende vleugeltjesbloem en agrimonie. Op de heide bevinden zich bijzondere insecten zoals de bosparelmoervlinder, gentiaanblauwtje en de blauwe duinsprinkhaan.
Verspreid over het landgoed zijn vennen en leemkuilen te vinden. Dit zijn leefgebieden voor amfibieën en reptielen. Hier bevinden zich ook plantensoorten als boswilg, wilde appel, zoete kers en meidoorn. Ook komen er zeldzame boskruiden voor zoals knollathyrus, valse salie, bosanemoon, gebogen beukvaren en groot heksenkruid. Op de taluds van de sprengen in de Motketel en het Paleispark zijn bijzondere varens als gebogen driehoeksvaren en dubbelloof te vinden. Kroondomein het Loo is grotendeels onderdeel van Natura 200 gebied de Veluwe.