Landgoed Slot Haamstede – Adellijk landgoed in paraboolduin

Landgoed Slot Haamstede – Inkomsten door verpachten van duingronden

Adellijk landgoed van ongeveer 360 hectare in de duinen in het westen van Schouwen-Duiveland. In de negende eeuw was hier een paraboolduin ontstaan, een gigantische hoefijzervormige stuifduin die een groot deel van het toenmalige cultuurlandschap heeft bedolven. In de dertiende eeuw werd deze stuifduin tot stilstand gebracht door hem vast te leggen met beplanting om Slot Haamstede en zijn omgeving te beschermen.

Landgoed Slot Haamstede omvat de voormalige stuifkuil tussen de, inmiddels afgevlakte, zandruggen van deze paraboolduin. Meer dan tachtig procent van het landgoed bestaat dan ook uit duingebied. Dit duingebied heet tegenwoordig de Zeepeduinen, wat zoiets als sijpelduinen betekent, vanwege het grondwater dat hier vanuit de duinen naar de lager gelegen gebieden sijpelt. Er liggen dan ook diverse vennen in dit natuurgebied.

De Zeepeduinen zijn overgebleven na passage van de paraboolduin en zijn relatief vlak en hooggelegen in vergelijking met de westelijk ervan gelegen reliëfrijke jonge duinen en het in het binnenland gelegen ingepolderde schorrengebied. Al in de vroege middeleeuwen werden de duingraslanden die er lagen, ook wel vroongronden genaamd, door de heren van Haamstede verpacht aan lokale boeren die er hun vee lieten grazen. Ook werden er terreinen verpacht voor de aanleg van konijnenwarandes voor de konijnenvangst. Daarnaast werd er boekweit verbouwd op kleine akkertjes in de duinen, een graangewas dat het goed doet op arme gronden.

Slot Haamstede – Buitenplaats rondom middeleeuwse Donjon

Slot Haamstede, dat in 1226 voor het eerst genoemd werd, ligt vijfhonderd meter oostelijk van de tip van deze paraboolduin. Hier werd op een omgrachte, kunstmatig opgeworpen, heuvel een donjon gebouwd. Deze rechthoekige verdedigingstoren met anderhalve meter dikke muren werd later uitgebouwd tot Slot Haamstede. Van hieruit bestuurden de heren van Haamstede hun heerlijkheid.

In de vijftiende eeuw ging Slot Haamstede door brand en verwaarlozing ten onder. De ruïne werd in 1608 verkocht aan een rijke militair, die het ombouwde tot buitenplaats. Deze liet aan beide zijden van de nog intacte middeleeuwse donjon twee kleinere torens en een woonvleugel bouwen en gebruikte het als buitenplaats.

Slot Haamstede, één van de weinige overgebleven kastelen van Zeeland, ligt in de dorpskern van Haamstede op nog geen 100 meter van de centraal gelegen dorpskerk. Het kasteelterrein vormt een taartpunt ter grootte van een kwart van het ringdorp Haamstede.

Tussen Slot Haamstede en de tip van de paraboolduin ligt het Slotbos, een parkbos aangelegd in formele stijl. Slot en Slotbos liggen op het oostelijkste punt van het landgoed. Evenwijdig aan de toegangslaan door het Slotbos, lopen aan weerszijden nog twee rechte lanen. Schuin op deze lanen ontspringen diverse andere rechte lanen met mogelijk een ganzenvoet, een classicistisch tuinelement bij een formele tuinaanleg, waar de lanen van de ganzenvoet op landgoed Slot Haamstede samenkomen voor de toegangsbrug naar het voorplein.

Nazaten van de laatste eigenaren hebben landgoed en Slot Haamstede in 1981 verkocht aan Natuurmonumenten. Ze hebben echter het exclusieve recht behouden om Slot Haamstede te bewonen en het Slotbos te bewandelen.