Wassenaar – Dorp met rijke buitenplaatsencultuur

8 minuten leestijd

Wassenaar is de plaats met de meeste historische buitenplaatsen van Nederland. De meer dan 25 lusthoven zijn in de loop van de Gouden Eeuw gebouwd. Toen ontdekte de Haagse elite het naast het Nederlandse machtcentrum gelegen Wassenaar met haar gevarieerde landschap van strand, duinen, bossen en veenweiden. Dit buitenplaatsenlandschap is ook tegenwoordig nog grotendeels intact. Met de komst van prins Frederik naar Wassenaar in 1838 kreeg deze buitenplaatscultuur ook een koninklijk tintje en tot op de dag van vandaag is het koninklijk huis eigenaar van twee Wassenaarse buitenplaatsen.

De komst van de Haagse elite resulteerde niet alleen in één grote aaneengesloten landgoederenzone tussen Den Haag en Wassenaar, maar ook in de aanleg van veel groen erfgoed. Als teken van rijkdom werden grote landschappelijke tuinen met bijzondere tuinornamenten rondom de chique landhuizen aangelegd, alsmede parkbossen voor de jacht. Wassenaar kent dan ook naast de meeste buitenplaatsen, ook de meeste groene rijksmonumenten van Nederland. Ook het overige zomerse vermaak dat de buitenplaatseigenaren nastreefden is tegenwoordig nog goed zichtbaar in Wassenaar. Zo kent het drie golfbanen, waaronder de oudste van Nederland, bevind zich op landgoed Duindigt een paardenrenbaan, op landgoed Duinrell een attractiepark en op landgoed Voorlinden een museum voor de hedendaagse kunst.

Op de grens van strandwallen en strandvlaktes

Wassenaar is ontstaan in de buurt van drie strandwallen die zich parallel aan de kustlijn en de achterliggende jonge duinen bevinden. Deze strandwallen liggen ter hoogte van de huidige Rijksstraatweg, de Schouwweg en langs de binnenduinrand (in de late middeleeuwen grotendeels overstoven door jonge duinen). In de loop der eeuwen waren de strandwallen opgehoogd met oude duinen en bebost geraakt. Tussen deze strandwallen, en tussen die met de meer landinwaarts gelegen strandwal van Voorschoten, lagen relatief lagere strandvlaktes van veenmoeras.

Op de grens van de strandwallen en strandvlakten, dus daar waar het relatief hoog en veilig was en waar men bovendien over voldoende bouwmateriaal en zoetwater beschikte, vestigden zich al rond 1800 voor Christus de eerste boeren. Vanaf de 7e eeuw werden grote delen van de strandwallen ontbost voor de akkerbouw. In de twaalfde eeuw begon men daarnaast met de ontginning van het veenmoeras. Zo ontstonden gemengd agrarische bedrijven met de akkers op de strandwal en weilanden op de veengronden.

Dorpskern Wassenaar

Historische dorpskern

De historische landwegen door Wassenaar liepen over de hogere strandwallen. Daarnaast verbonden diverse dwarswegen de strandwallen met elkaar. Het dorp Wassenaar is rond 700 ontstaan bij een vijfsprong van deze landwegen. Hier ontstond een driehoekig plein, genaamd Plein, waar diverse ambachtslieden woonden en werkten. Rond 950 werd bij het Plein de eerste tufstenen kerk gebouwd, maar deze kende waarschijnlijk een houten voorganger.

Ook tegenwoordig heeft de dorpskern rondom het Plein nog de karakteristieken van een oud dorp. Dit beschermde dorpsgezicht kent vele smalle straten en stegen en de grotendeels historische woningen staan direct aan de straat. Op het Plein bevind zich een gietijzeren dorpspomp uit 1869 en ten westen van de dorpskerk de voormalige brinkruimte. Aan het Plein ligt ook het karakteristieke Baljuwhuis, waar de baljuw namens de heer van Wassenaar, die veel op kasteel Twickel in Overijssel verbleef, recht sprak en de pacht inde.

Wassenaarse landgoederenzone – Rijke Hagenaren

Lange tijd bleef Wassenaar een klein agrarisch dorp. Dit veranderde in de loop van de Gouden Eeuw. In die tijd was er in Nederland geen plaats zo rijk als het naast Wassenaar gelegen Den Haag. In dit machtscentrum van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden waren de rijkste inwoners geen kooplieden zoals in Amsterdam, maar hoge bestuurders en ambtenaren. Het was meer regel dan uitzondering dat deze hun toch al riante inkomen ook nog eens aanvulden via verduistering, corruptie en het verkopen van inlichtingen.

Vanaf de tweede helft van de 16e eeuw ‘ontdekten’ welgestelde Haagse families Wassenaar. Het was niet alleen relatief goed bereikbaar via de landwegen over de strandwallen, maar had ook nog eens een gevarieerd landschap met strand, duinen, bossen en weilanden. Daarmee was het de ideale locatie om ’s-zomers naar toe te trekken om de drukte en de stank van de stad te ontvluchten of in het jachtseizoen te verblijven.

In eerste instantie lieten de rijke Hagenaren, die vaak al eerder boerderijen op het platteland van Wassenaar hadden gekocht als investering, op hun pachtboerderijen een herenkamer voor henzelf inrichten. Een tiental van deze 17e-eeuwse herenboerderijen bestaan tegenwoordig nog steeds in Wassenaar. Later werden veel van deze boerderijen omgevormd tot grote en representatieve buitenplaatsen. De landhuizen werden omringd met fraaie tuinen en imposante vijvers om de grandeur van het buiten te benadrukken. Ook werden parkbossen aangelegd voor de jacht.

Oud.Wassenaar

Zo was tegen 1800 het gebied tussen Den Haag en Wassenaar bijna volledig bedekt buitenplaatsen. Bijzonder is dat diverse landgoedeigenaren de grenzen van hun eigendom markeerden met jacht- en grenspalen, waarvan er tegenwoordig nog ongeveer 30 over zijn. Deze grotendeels in Wassenaar gelegen groene landgoederenzone met 35 buitenplaatsen is aangewezen als beschermd dorpsgezicht.

Klein Potsdam in Wassenaar

Van groot belang voor de aanleg van de parken in landschapsstijl was de komst van de tweede zoon van koning Willem I, Prins Frederik naar Wassenaar. In 1838 kocht hij buitenplaats De Paauw waar hij ging wonen. In de periode erna verwierf hij vervolgens de buitenplaatsen Raaphorst, Ter Horst, Eikenhorst, Backershagen (inclusief De Hertenkamp en De Drie Papegaaien) en Groot Haesebroek (inclusief Wildrust, Het Zwarte Hek). Hierdoor ontstond vanuit negen buitenplaatsen één aaneengesloten landgoed van maar liefst 886 hectare.

Prins Frederik gaf vervolgens de Duitse landschapsarchitect Eduard Petzold en architect Hermann Wentzel de opdracht deze landgoederen te verfraaien. Zij wisten ervoor te zorgen dat de verschillende buitenplaatsen een eenheid van een indrukwekkende grootsheid werden door het inrichten van een samenhangend park in landschapsstijl. Hiertoe werden verschillende huizen op de landhuizen gesloopt, herbouwt (Eikenhorst, Ter Horst) of verbouwt (De Paauw en Backershagen). Ook werden zichtlijnen en een aantal nieuwe wegen aangelegd. Deze structuurelementen zijn ook tegenwoordig nog herkenbaar.

Na het overlijden van de jongste dochter van Prins Frederik in 1910, viel deze megabuitenplaats voor een groot deel weer uiteen. Slechts Raaphorst, Eikenhorst en Ter Horst zijn als één geheel bij elkaar gebleven als Koninklijke Landgoederen de Horsten.

Villa Ruys.Wassenaar

Villaparken op voormalige buitenplaatsen

Tot 1910 was Wassenaar voornamelijk een buitenplaats- en een agrarische gemeente met ongeveer 3600 inwoners. Ruim 60% van de beroepsbevolking, variërend van tuinman, koetsier en huishoudster tot bloemist, timmerman en slager werkte al dan niet direct voor de buitenplaatseigenaren.

Na 1910 veranderde Wassenaar ingrijpend. Er was een enorme toename in de vraag van gegoede Hagenaren en Rotterdamse havenbaronnen naar woningen bij zee/buiten de stad. Wassenaar was inmiddels nog beter bereikbaar geworden door de opkomst van de automobiel, de aanleg van de tramlijn Den Haag-Wassenaar-Leiden en de spoorlijn Rotterdam-Scheveningen (met station bij Duindigt).

Anderzijds kwamen er door het overlijden van enkele buitenplaatseigenaren grote stukken grond in de verkoop. Deze werden door exploitatiemaatschappijen tot ontwikkeling gebracht voor de aanleg van villawijken. Hier verrezen honderden vrijstaande villa’s op ruime kavels in de parkbossen van de voormalige buitenplaatsen. Voorbeelden van dergelijke villaparken zijn De Kieviet, Rijksdorp, Oud-Wassenaar en Nieuw-Wassenaar. Naast villaparken werden er ook woningen voor de lagere klasse ontworpen, zoals het buurtje Kerkehout waar in hoofdzaak woningen werden gebouwd voor personeel van de villa’s en buitenplaatsen.

Ook verkavelden de exploitatiemaatschappijen een deel van de gronden tot kleinere, nieuwe buitenplaatsen zoals Frisiastate, De Wiltzangk, Meyland, De Paauwhof en Villa Ruys. De eigenaren van dit type nieuwe generatie buitens, waar Ter Veken, De Vrije Blick en Maarheeze eveneens onder vallen, vormden de nieuwe hoogste stand van Wassenaar. Tegenwoordig zijn de trein en de tram allang verdwenen, maar heeft Wassenaar nog altijd een reputatie als villadorp.

Hertenhuisje

Vermaak voor de elite – Sport & Cultuur

De opvoeding van de elite was er vanouds op gericht om een scherp intellect te kweken gepaard met een goed getraind lichaam. De meest beoefende sport in Wassenaar was het jagen. Hiertoe werden grote delen van de buitenplaatsen omgevormd tot park- en jachtbos, maar deze sport werd ook uitgevoerd in de duinen. Bijzonder is het nog bestaande Schiethuis met schietdoel dat in 1860 in opdracht van Prins Frederik op buitenplaats Raaphorst werd gebouwd zodat jagers zich konden bekwamen in het schieten.

Maar ook elitesporten als tennis, golf en paardenrennen ontstonden op de Wassenaarse buitenplaatsen. Golf startte in 1889 op buitenplaats Clingendael wat in 1893 in Wassenaar resulteerde in de oprichting van de eerste golfclub van Nederland. Hiervan bestaat de monumentale voormalige golfclubhuis uit 1894 nog steeds. Tegenwoordig zijn er in Wassenaar zelfs drie golfclubs.

Daarnaast werd er in 1882 op Clingendael een renbaan aangelegd, die door de aanleg van een spoorlijn 1906 verplaatst werd naar buitenplaats Duindigt. Ook tennis was uitermate populair bij de Wassenaarse elite en stond symbool voor het ‘gezonde Engelse landleven’. Bij diverse buitenplaatsen en villa’s werden tennisbanen aangelegd, zoals rond 1900 bij kasteel Oud-Wassenaar (de huidige Lawn Tennis Club Oud Wassenaar). Hierbij werden vaak bijpassende tegenwoordig monumentale tennishuisjes gebouwd, zoals die op Clingendael, Duindigt, en buitenplaats Meyland.

Ook op buitenplaats Duinrell vonden diverse elitesporten plaats. Hier vonden in de jaren 1930 tot in de jaren vijftig motorcrosses plaats, en bevond zich er vanaf 1938 tot 2005 de eerste kunstskibaan van Nederland. Tegenwoordig is Duinrell een populair attractiepark.

Vanwege de ligging aan de kust, is kustrecreatie altijd een belangrijk onderdeel van de Wassenaarse geschiedenis geweest. De Wassenaarse badcultuur heeft echter tot op de dag van vandaag een kleinschalig karakter weten te behouden zonder permanente strandhoreca.

Daarnaast was en is Wassenaar een aantrekkelijke vestigingsplaats voor kunstenaars. Ook resideren er van oudsher kunstverzamelaars, onder wie het beroemde echtpaar Kröller-Müller, die in 1916 buitenplaats Ellenwoude kochten. Dit landhuis had in 1937 kort de status van rijksmuseum, totdat zij met hun kunstcollectie het jaar erna verhuisden naar De Hoge Veluwe. In 2016 opende de deuren van Museum Voorlinden, een particulier museum voor moderne en hedendaagse kunst, op de gelijknamige buitenplaats.

verrekijker

Bezienswaardigheden in Wassenaar

  • Wassenaarse Landgoederenzone (tussen Wassenaar en Den Haag). Dit beschermde dorpsgezicht bestaat uit de landgoederen van 35 buitenplaatsen, waaronder 24 rijksmonumentale historische buitenplaatsen. Veel van de, in het bijzonder kleinere, landgoederen zijn particulier bezit en niet publiekelijk toegankelijk. De volgende landgoederen/buitenplaatsen zijn (deels) toegankelijk:
    • Buitenplaatsen in het teken van groen erfgoed
      • Buitenplaats Clingendael (Clingendaal 7). Buitenplaats ontstaan in 1634 op de plaats van een hoeve. Alhoewel landgoed Clingendael (83 hectare) in de gemeente Wassenaar ligt, is het eigendom van de gemeente Den Haag. Bijzonder zijn de tuinen van deze buitenplaats met een Japanse tuin, Oud-Hollandse tuin, moestuin met slingermuur en Sterrenbos. Bij het landhuis bevinden zich diverse bijgebouwen, zoals dienstwoningen, tuinmanswoningen, een koetshuis en een tennishuisje.
      • Koninklijke Landgoederen de Horsten (Papeweg 36) bestaande uit drie buitenplaatsen:
        • Buitenplaats Raaphorst (Raaphorst bij 3). Buitenplaats op plek van voormalig kasteel Raephorst uit het begin van de 13e-eeuw. In opdracht van prins Frederik werden de resten van het kasteel halverwege de 19e-eeuw afgebroken. Bijzonder zijn ook:
          • De Seringenberg met theekoepel. Kunstmatige heuvel gebouwd in 1791. In de periode van prins Frederik is de heuvel beplant met seringen.
          • Het Schiethuis (Papeweg 36) uit 1860 met aan de overzijde van het grasveld een klein rechthoekig gebouwtje, het schietdoelhuisje. In het schiethuisje werden schietwedstrijden gehouden door de leden van het St. Hubertusgilde. Tegenwoordig is er een theepaviljoen in dit gebouw gevestigd.
          • De Botenhuis annex uitkijkpost die in 1855 in opdracht van prins Frederik bij de grote Vijver werd gebouwd.
        • Buitenplaats Eikenhorst (Eikenhorst 6). Buitenplaats uit de 17e-eeuw. Prins Frederik liet het landhuis dat er stond afbreken, en in 1985 werd er in opdracht van prinses Christina een nieuw landhuis gebouwd. Voormalig woning van Koning Willem-Alexander.
        • Buitenplaats Ter Horst (Horstlaan 12, Voorschoten).
      • Buitenplaats De Pauw (Raadhuislaan 22). Landhuis uit 1747 omringd door landschappelijke tuin. In de 19e-eeuw woonde Prins Frederik hier met zijn gezin. Het landhuis is tegenwoordig in gebruik is als gemeentehuis van Wassenaar. In het souterrain bevind zich het brandweermuseum.
      • Historisch landschapspark Wassenaarse Landgoederenzone (Rijksstraatweg bij 464). In de eerste helft van de 20e-eeuw heeft de gemeente Wassenaar delen van de landgoederen van de langs de Rijksstraatweg gelegen historische buitenplaatsen Backershagen (incl. van Backershagen afgesplitste buitenplaatsen), Rust en Vreugd en Wittenburg alsmede de gehele buitenplaats De Paauw aangekocht. Hier is een openbaar park gecreëerd dat sinds 1961 is opengesteld voor het publiek. In dit park bevinden zich naast de historische tuinaanleg en parkbossen, ook nog diverse monumentale tuinornamenten:
        • Theekoepel (Rust en Vreugdlaan bij 1) uit 1771 op een kunstmatige heuvel behorend bij buitenplaats Backershage.
        • Schelpengrot (Rust en Vreugdlaan bij 1) uit 1775 op een soort schiereiland die met veel mossen begroeid is behorend bij buitenplaats Backershage.
        • Hertenhuisje (Rijksstraatweg 464). Dienstwoning uit het einde van de 18e-eeuw horende bij het voormalige naastgelegen hertenkamp op landgoed Backershagen.
        • Waterpomp (Van Ommerenlaan bij 2) behorend bij buitenplaats Rust en Vreugd.
      • Buitenplaats Oosterbeek (Park Oosterbeek 1). Buitenplaats uit 1629 gesticht op de plaats van een boerderij. Het landhuis is in de tweede wereldoorlog verwoest. Sinds 1952 is dit in Wassenaar gelegen landgoed eigendom van de gemeente Den Haag en in gebruik genomen als openbaar park.
      • Buitenplaats Beukenhorst (Zijdeweg 47). Buitenplaats uit 1857 omringd door landschappelijke tuin.
    • Buitenplaatsen in het teken van Recreatie
      • Buitenplaats Duinrell (Duinrell 1). Buitenplaats uit 1680 waavan het landhuis in is 1986 afgebroken. Het bijbehorende landgoed staat tegenwoordig geheel in het teken van de recreatie. Op het landgoed bevind zich de Vlaggeduin, met haar 37 meter de hoogste duin van Zuid-Holland.
      • Buitenplaats Duindigt (Duindigt 8). Buitenplaats uit 1620. Het zuidelijk deel van het bijbehorende landgoed wordt nog steeds particulier bewoond, en op het noordelijk deel bevind zich Renbaan Duindigt (Waalsdorperlaan 29).
        • Tuinhuisje (Waalsdorperlaan 4b) uit 1938.
      • Buitenplaats Groenendael (Groenendaal 3). Onderdeel van landgoed Clingendaal, waar zich tegenwoordig golfbaan Wassenaarse Golf bevind.
        • Golfclubgebouw (Groenendael 9a). Voormalige golfclubgebouw uit 1894.
    • Buitenplaatsen in het teken van Kunst & Cultuur
      • Buitenplaats Voorlinden (Buurtweg 90). Buitenplaats uit de 17e eeuw. Huidige landhuis uit 1912 is omgeven door een landschappelijke tuin. Op het landgoed bevind zich particulier museum Voorlinden.
      • Buitenplaats Clingenbosch (Dennenlaan 9). Buitenplaats uit 1912 van dezelfde eigenaar als landgoed Voorlinden. De beeldentuin van deze buitenplaats is 1 middag per week onder leiding van een gids te bezichtigen.
    • Buitenplaatsen in het teken van Evenementen & Verblijven
      • Kasteel De Wittenburg (Landgoed de Wittenburg 1). Buitenplaats uit rond 1780 gebouwd op de plaats van een hofstede. Het huidige landhuis is gebouwd in de vorm van een ‘imitatie’ kasteel en dateert uit 1899. Het Kasteel is tegenwoordig een exclusieve evenementenlocatie, hotel en restaurant.
      • Kasteel Oud Wassenaar (Park Oud Wassenaar 1). Buitenplaats ontstaan in 1822. Het huidige landhuis dateert uit 1876. Op het landgoed zijn vier appartementencomplexen gebouwd. Het landhuis is tegenwoordig een exclusieve evenementen locatie.
  • Boerderijen met heren- of opkamer
    • Boerderij Blanckenhoeve (Buurtweg 40). Boerderij uit zeventiende eeuw met opkamer. Onderdeel van buitenplaats Voorlinden. Tegenwoordig vergaderlockatie.
    • Boerderij de Kerkewoning (Het Kerkehout 103). Boerderij met opkamer uit 1530.
    • Boerderij Rodenburg (Oostdorperweg 206). Boerderij uit 17e-eeuw met opkamer.
    • Boerderij (Oostdorperweg 201). Boerderij met opkamer uit 17e-eeuw.
    • Boerderij (Rijksstraatweg 191). Boerderij uit 17e-eeuw met opkamer.
    • Boerderij Achterlaanhoeve (Raaphorstlaan 1). Boerderij uit 1643 met opkamer.
    • Boerderij Zuidhof (Rijksstraatweg 269). Boerderij met opkamer.
  • Historisch dorpscentrum Wassenaar
    • Dorpskerk (Plein 3). Hervormde kerk uit ongeveer 1150 gewijd aan Willibrord. Rondom de kerk bevind zich het kerkhof. De ringgracht die om de kerk liep is gedempt.
    • Buitenplaats Baljuwhuis (Plein 1, Wassenaar). Herenhuis dat in 1745 is gebouwd in opdracht van Joan van Gybelant en zijn vermogende vrouw. Van Gybelant was in dienst bij de heer van Wassenaar als baljuw en rentmeester. Achter het huis bevind zich een bijna 2 hectare grote tuin die bijna geheel ommuurd en omgracht is. Naast het herenhuis bevinden zich de voormalige koetshuis, een boerderij en een tuinmanswoning. Het echtpaar Gybelant had geen kinderen en daarom vermaakten zij deze buitenplaats aan hun heer, Johan Hendrik van Wassenaar Obdam. Via hem is deze buitenplaats in het bezit gekomen van de Stichting Twickel, die het huis verhuurt.
    • Dorpspomp (op het Plein). Gietijzeren pomp uit 1869.
    • Voormalige Regthuys (Plein 18, Wassenaar). Voormalige herberg waar het dorpsbestuur vergaderde en recht sprak.
    • Diverse lage monumentale dorpshuizen rondom het Plein.
  • Wassenaarse Slag (Wassenaarseslag 15). Toegang tot het strand van Wassenaar
  • Atlantikwal (Wassenaarseslag bij 15). Op het grondgebied van Wassenaar liggen diverse restanten van de Atlantikwal. Bij de Wassenaarse Slag ligt een honderden meters lange betonnen antitankmuur met 25 bunkers, waaronder de Vleermuisbunker. De vleermuisbunker bestaat uit een ondergronds gangenstelsel met een lengte van bijna 1000 meter dat vijf bunkers verbindt en dat tegenwoordig dienst doet als reservaat voor vleermuizen. Op landgoed Clingendael ligt de schuilbunker van Reichscommandant Seyss-Inquart die gecamoufleerd is als boerenschuur (van Brienenlaan 40) en twee meter dikke muren en een 4 meter dik plafond heeft. Ook bevinden zich er zich in Wassenaar twee commandoposten in de buurt van de Wassenaarse Slag.
bike

Activiteiten in Wassenaar

Eten en drinken

Eten & drinken

  • Boerderij Meyendel (Meijendelseweg 36)
  • Groot aantal andere restaurants in de omgeving van Wassenaar.
Overnachten

Overnachten

  • Hotels
    • Kasteel de Wittenburg (Landgoed de Wittenburg 1)
    • Fletcher Boutique Hotel Duinoord (Wassenaarseslag 26)
    • Van der Valk Hotel (Zijdeweg 54).
  • Vakantiehuisjes
    • Duinrel
  • Campings

Natuur & Landschap

In Wassenaar bevinden zich drie verschillende landschapstypen die evenwijdig aan elkaar, parallel aan de kust liggen. Achter het strand, de Wassenaarse Slag, bevind zich een 3 kilometer brede duinstrook. In dit zeer afwisselend en reliëfrijke gebied zijn praktisch alle voor jonge duinen kenmerkende duinvormen aanwezig. Het bestaat uit evenwijdige duinenrijen met opeenvolgende hoge paraboolduinen en moerassige laagten met struweel. In het zuidelijke deelgebied liggen in diverse uitgestoven duinvalleien voormalige duinakkers zoals Kijfhoek, Bierlap en Meijendel. Deze duinakkers bestaan tegenwoordig vooral uit bos. Het noordelijke deelgebied Berkheide is relatief hoger gelegen en rijker aan kwelwater. Het Wassenaarse duingebied ligt in Nationaal Park Hollandse Duinen en is volledig onderdeel van het 2900 hectare grote Natura 2000 gebied Meijendel & Berkheide. Tegen de Wassenaarse duinbinnenrand liggen de natuurgebieden Hertenkamp en Lentevreugd, twee kwelgrasland gebieden.

Landinwaarts van deze duinstrook liggen de strandwallen- en strandvlakten. Op de strandwallen vormden zich vrijwel direct de oude duinen, die in de loop der eeuwen afgesleten en afgegraven zijn. Tegenwoordig zijn ze nog slechts te herkennen als een lichte verhoging in het landschap. De strook met strandwallen- en vlakten is bijna volledig bedekt met de landgoederen en het dorp Wassenaar. Dit gebied wordt gekarakteriseerd door de landschappelijk aangelegde tuinen, parkbossen en historische lanen.

In het noorden van Wassenaar, waar de strandwallen zijn weggesleten in de oorspronkelijke stroombedding van de oude Rijn, en in het zuidoosten van Wassenaar, tussen de strandwal ter hoogte van de Rijksstraatweg en die van Voorschoten, bevind zich een veen- en kleilandschap met weidegebieden. Hier liggen diverse veeteeltbedrijven en bevinden zich ook nog diverse 17e-eeuwse boerderijen met herenkamer.

meer info

Meer over dit onderwerp