Langbroek – Dorp met zes ridderhofsteden

5 minuten leestijd

Langbroek is de plaats met de meeste versterkte woontorens van Nederland. Tegenwoordig staan er nog zes die allen aan het begin van de 16e-eeuw verheven werden tot ridderhofstad. De meeste van deze torens staat direct aan de Langbroekerdijk, de zeven kilometer lange centrale ontginningsas die midden door Langbroek heenloopt. Aan deze straat bevinding zich ook een dertigtal monumentale, veelal rietgedekte boerderijen. Dit in combinatie met het afwisselend coulisselandschap van bos en weilanden geven Langbroek een idyllisch karakter.

Langbroek bestaat uit drie kernen: Neerlangbroek, Stenen Brug en Overlangbroek. De historische kern van Neerlangbroek is gelegen rondom een pittoreske brink met waterpomp, waaraan de kerk en het voormalige gemeentehuis zijn gelegen. In Overlangbroek ligt een natuurgebied met de gelijknamige naam, waar maar liefst 85% van alle essenhakhout in de wereld staat. Deze houtsoort werd vroeger onder andere werd gebruikt voor het maken van wagenwielen.

Lang Moeras

Langbroek is ontstaan op de grens van het Kromme Rijngebied en de Utrechtse Heuvelrug. Na de aanleg van de Lekdijk en de afdamming van de Kromme Rijn bij Wijk bij Duurstede werd in 1122, in opdracht van de bisschop van Utrecht, begonnen met de ontginning van het moeras dat Langbroek (= lang moeras) was. De centraal gelegen Langbroekerdijk was de oorspronkelijke ontginningsbasis. Voorop de kavels aan beide zijden van de Langbroekerdijk werden de boerderijen geplaatst en ontstond er een open lintbebouwing.

Weerdesteyn Langbroek

Ridderhofsteden

In de tweede helft van de dertiende eeuw werden diverse versterkte woontorens langs de Langbroekerdijk gebouwd nadat de plaatselijke grondbezitters tot een zekere welvaart waren gekomen. Ze dienden als statussymbool en hadden geen militair doel. Sommige woontorens lagen zo dicht bij elkaar, dat men elkaar vanaf de weergang bijna kon toespreken, zoals Walenburg en Sandenburg.

Diverse van deze woontorens werden in later eeuwen uitgebouwd tot kastelen en buitenplaatsen. Alle nu nog bestaande woontorens in Langbroek zijn tussen 1536 en 1539 verheven tot ridderhofstad, en Walenburg waarschijnlijk al eerder. Hiermee traden de bezitters toe tot de ridderschap, het college waarin de edelen van Utrecht verenigd waren. Bovendien kregen zij belastingvrijstelling op huisgeld en bier.

Brink Langbroek

Kerkdorp aan brink en wetering

Neerlangbroek was altijd een kleine dorp waar maar een handvol ambachtslieden en arbeiders woonden. De historische kern van Neerlangbroek is een beschermd dorpsgezicht. Het is gelegen rondom een pittoreske brink aan de Langbroekerwetering. Rondom dit plein met historische waterpomp liggen een vijftal monumentale huizen, met aan de noordzijde de Hervormde kerk uit ongeveer 1500.

verrekijker

Bezienswaardigheden Langbroek

  • Ridderhofsteden. De ridderhofsteden in Langbroek zijn particulier eigendom, maar de landgoederen waarop ze staan zijn grotendeels opengesteld voor het publiek.
    • Kasteel Sandenburg (Langbroekerdijk A 28) is een uitgebouwde woontoren waarvan de oudste delen dateren uit 1275. Dit kasteel werd in 1538 tot ridderhofstad verheven en staat op het gelijknamige landgoed van 600 hectare. Op het kasteelterrein bevind zich een middeleeuwse tuin, met oranjerie, moestuin, koetshuis en tuinmanswoning. De oranjerie en delen van het kasteel worden verhuurd voor bijeenkomsten. Bij het landgoed horen zo’n 14 pachtboerderijen, herkenbaar aan de luiken met een rood-wit gekleurde zandloper op een donkergroen achtergrond.
    • Kasteel Hindersteyn (Langbroekerdijk A 121). Uitgebouwde woontoren uit ongeveer 1315 die staat op een landgoed van 68 hectare. Het huis werd in 1538 verheven tot Ridderhofstad. Een poortgebouw annex koetsgebouw uit 1647 verleent toegang tot het omgrachte kasteelterrein. Op dit terrein bevinden zich een tuinmanswoning uit 1851 en een fraai onderhouden middeleeuwse tuin, met oranjerie, moestuin, historische kassen en een slangenmuur. De tuin is een aantal keren per jaar opengesteld voor het publiek. De oranjerie wordt uitgebaat als horecagelegenheid voor zakelijke bijeenkomsten. Op het landgoed bevind zich ook een doolhof.
    • Kasteel Weerdesteyn (Weerdestijnselaan 1). Woontoren uit rond 1300 die staat op het gelijknamige landgoed van ongeveer 70 hectare. Dit kasteel werd in 1538 verheven tot ridderhofstad. Het is toegankelijk via een poortgebouw uit 1642, waarvan de zolder was ingericht als duiventil. Het hele complex is omgeven door twee, en deels zelfs door drie, grachten.
    • Kasteel Lunenburg (Langbroekerdijk A 99). Woontoren uit ongeveer 1275 die staat op een landgoed van 15 hectare. Het huis werd in 1538 tot Ridderhofstad verheven. De woontoren bevind zich in een sierlijk aangelegde tuin met waterpartijen, en is af en toe opengesteld voor het publiek.
    • Kasteel Walenburg (Langbroekerdijk A29). Woontoren uit rond 1250 op een ongeveer 2 hectare groot landgoed.  Het kasteelterrein is bereikbaar via een poortgebouwtje met daarachter een fraai aangelegde tuin. Een brug leidt vanuit de woontoren, die is uitgebouwd met een boerderij, naar de tuin welke zich op een eilandje bevind.
    • Kasteel Zuilenburg (Langbroekerdijk B 32) is een overblijfsel van het oorspronkelijke kasteel uit de 16e eeuw en ligt direct ten oosten van de kerk in Overlangbroek. Het huis werd in 1536 tot Ridderhofstad verheven.
    • Poortgebouw Groenestein (Langbroekerdijk A 16). Poortgebouw uit 1617 behorende bij de voormalige ridderhofstad. Landgoed Groenestein is in 1847 bij landgoed Sandenburg gevoegd. Op het terrein van de kasteelplaats bevind zich nog de (voormalige) kasteelboerderij.
  • Dorpskernen
    • Neerlangbroek. De oude dorpskern (Brink 1-12) van Neerlangbroek ligt aan een pitoresk plein met dorpspomp. Rondom deze brink liggen een vijftal historische woningen uit de 19e eeuw. Aan deze brink ligt ook de Hervormde kerk (Brink 8) uit rond 1500.
    • Overlangbroek. Het gehucht Overlangbroek is gesitueerd rond de markante Hyacinthuskerk (Langbroekerdijk B 30) uit de 15e eeuw.
    • Steenen Brug. Dit gehucht is ontstaan bij de kruising van de Langbroekerwetering en de doorgaande weg van Wijk bij Duurstede naar Amersfoort. Hier lag en ligt de Boerderij-herberg ‘De Steenen brug’ (Wijkerweg 2).
  • Lintbebouwing Langbroek (Langbroekerdijk A en B). Aan deze centrale ontginningsas aan de Langbroekerwetering staan nog ongeveer dertig, veelal rietgedekte, monumentale boerderijen uit de 18e-19e eeuw. Sommige van de (pacht-)boerderijen zijn voorzien van luiken met de kleuren van het landgoed waar zij bij horen.
  • Theekoepel (Langbroekerdijk B11, Overlangbroek) uit de 19e-eeuw.
bike

Activiteiten Langbroek

Eten en drinken

Eten & drinken

Overnachten

Overnachten

  • Hotel
    • Hotel Slijterij Torbijn (Langbroekerdijk 103A)
  • B&B
    • De Lijster en De Vink (Langbroekerdijk A 13)
    • Jans Bed and Breakfast (Langbroekerdijk A 43)
    • B&B Landgoed de Grift (Langbroekerdij 47a)
  • Vakantiehuisjes
    • BoerVerkerk (Langbroekerdijk A 48) Hooiberghutten 
  • Camping
  • Vergaderlocatie/Evenementenlocatie

Natuur & Landschap

Langbroek heeft een gevarieerd coulisselandschap bestaande uit bos en weilanden. Dit in combinatie met de vele historische kastelen en boerderijen langs de centraal gelegen zeven kilometer lange Langbroekerwetering, resulteert in vele mooie doorkijkjes en vergezichten. Langbroek staat onder invloed van kwelwater: regenwater infiltreert in de zandgronden van de Utrechtse heuvelrug en stroomt via de diepe ondergrond naar Langbroek.

In het buurtschap Overlangbroek ligt het grotendeels door Staatsbosbeheer beheerde landgoed Overlangbroek (tegenover de kerk), onderdeel van Natura 2000 gebied Kolland en Overlangbroek. Dit natuurgebied van ongeveer 80 hectare bestaat uit actief beheerd essenhakhout. Essenhout is sterk en elastisch, en werd vroeger onder andere gebruikt voor het maken van wagenwielen en stelen voor gereedschap. Maar liefst 85% van al het essenhakhout in de wereld staat in Overlangbroek. Dit natuurgebied bezit een grote rijkdom aan paddenstoelen, mossen en korstmossen.