Landgoed Rechteren – Groot adellijk landgoed rondom markant middeleeuws kasteel

8 minuten leestijd

Landgoed Rechteren ligt op de zuidelijke flanken van het rivierdal van de Overijsselse Vecht, even oostelijk van Dalfsen. Met 1.225 hectare is het één van de grootste landgoederen van Nederland. Het landgoed bestaat uit een fraaie afwisseling van uitgestrekte bossen met daartussen heideveldjes, en kleinschalige weilanden en akkers omringd door houtwallen en singels. Verspreid over het landgoed liggen de pachtboerderijen herkenbaar aan hun rood en geel geruite luiken met een groene rand. De verpachting van de boerderijen en het hout uit de bossen vormt al eeuwenlang de voornaamste inkomstenbron van het landgoed.

Het middelpunt van dit adellijke landgoed wordt gevormd door het middeleeuwse kasteel Rechteren met zijn markante donjon. Dit kasteel ligt op een eiland in een dode rivierarm van de Overijsselse Vecht, en is het enige nog bewaard gebleven middeleeuwse kasteel in Overijssel. Al sinds de bouw van de donjon omstreeks 1330 is het kasteel al zeven eeuwen door vererving in dezelfde familie gebleven: van Rechteren Limpurg. Ook de huidige eigenaar is een lid van deze familie en woont op, en bestuurt, landgoed Rechteren.

Landgoed Rechteren – Strategisch gelegen landgoed op vruchtbare gronden langs de Overijsselse Vecht

Landgoed Rechteren is een middeleeuws landgoed rondom het markante kasteel Rechteren op de zuidelijke flanken van het Overijsselse Vechtdal. Op de grens van het natte rivierdal en droge(re) dekzandgronden liggen hier vruchtbare landbouwgronden, die al eeuwenlang worden verpacht.

Pachtboerderij.Rechteren.1

In de loop der eeuwen hebben mens en natuur op het landgoed een kleinschalig essenlandschap gevormd. Dit historische cultuurlandschap is ook tegenwoordig nog goed herkenbaar in de langgerekte landschapszones parallel aan de Overijsselse Vecht. In de uiterwaarden liggen de graslanden. Op de dekzandgronden op de flanken van het Vechtdal lagen de graanakkers, tegenwoordig grotendeels getransformeerd tot weiland, en daar weer achter, op de nog hogere schrale zandgronden, lagen op de schrale hoge zandgronden de heidevelden en tegenwoordig de bossen.

Het Vechtdal werd in de late middeleeuwen bovendien steeds belangrijker voor de handel tussen de Nederlanden en Westfalen, de Duitse landstreek ten oosten van Overijssel. Graan, zout, vis, hout, bier, wijn en Bentheimer zandsteen werden over de Vecht via Zwolle naar het westen van de Nederlanden vervoerd. ’s-Winters ging het vervoer over water maar na april stopte de handel over water, vanwege de geringe diepgang van de Vecht, en verliep de handel over zandwegen op de flanken van het Vechtdal, waaronder aan de zuidkant over de Rechterensedijk/Tolhuisweg door landgoed Rechteren.

In dit vruchtbare en strategisch belangrijke Vechtdal bezaten de graven van Bentheim diverse landerijen in de buurt van Dalfsen. Al in 1190 stond hier, in een bocht van een Vechtmeander zuidoostelijk van Dalfsen, een versterkte boerenhoeve met de naam Rechteren. Deze hoeve was omringd door een gracht en een aarden wal, als verdediging tegen rovende bendes. Op deze hofboerderij lieten de graven van Bentheim de agrarische opbrengsten van hun omliggende landerijen verzamelen en vervolgens transporteren naar het grafelijke kasteel in Bentheim, 80 kilometer stroomopwaarts van Rechteren.

Kasteel Rechteren

Kasteel Rechteren – Onderdeel van verdedigingslinie in het Oversticht

Door een ruil tegen twee erven in Welsum, kwam de hofboerderij Rechteren in 1315 in het bezit van ridder Herman van Voorst. Deze droeg het op aan de Bisschop van Utrecht, de wereldlijk leider van het Oversticht, de landstreek waar Rechteren in lag. Herman kreeg het bezit in leen terug, waarmee het een heerlijkheid werd, en kreeg het recht om er een kasteel te bouwen.

Het Oversticht omvatte grote delen van Overijssel, Drenthe en de Stad Groningen. In de praktijk opereerden Drenthe en de Stad Groningen echter autonoom. Het was zelfs zo dat de burggraven van Coevorden, aangesteld door de bisschop van Utrecht om de regio Drenthe te besturen, zich steeds meer gingen verzetten tegen hun Utrechtse ‘baas’. Vanuit kasteel Coevorden, 40 kilometer stroomopwaarts van Rechteren, leidden zij zelfs een leger van Drentse boeren in diverse veldslagen tegen de troepen van de bisschop van Utrecht.

Het Vechtdal, dat ongeveer 10 kilometer zuidelijk van de Drentse grens ligt, stond veel sterker onder controle van de bisschop van Utrecht. Daarom bouwde de bisschop er een verdedigingslinie van fortificaties, kastelen en steden. Kasteel Rechteren was onderdeel van deze linie en diende bovendien ter bescherming van het handelsverkeer over water en land tussen Westfalen en West-Nederland.

Op een zandige verhoging bij een meander van de Vecht de huidige dode Vechtarm Zuurgraven, in de buurt van de voormalige hofboerderij, werd daarom een donjon, een middeleeuwse verdedigbare toren, met 85 centimeter dikke muren gebouwd die rond 1330 voltooid was. De ronde donjon was in eerste instantie ongeveer de helft van de huidige hoogte. Bij de donjon werd in 1508 een aparte rechthoekige woonvleugel gebouwd, de huidige achtervleugel van het kasteel.

Kasteel Rechteren is meerdere malen belegerd en ernstig beschadigd door Gelderse (1522), Utrechtse (1524) en Spaanse troepen (1584). Het kasteel bleek hierbij ook een uitstekende uitvalsbasis, of juist een plek ter bescherming van, het dertien kilometer westelijker gelegen Zwolle.

Om de bescherming en voorspoedige doorreis van het handelsverkeer op en langs de Overijsselse Vecht te betalen, had de heer van Rechteren ook de heerlijke tol- en veerrechten gekregen. Met de tol kon hij de aanleg, bescherming, en het beheer en onderhoud van de zowel de vaar-als landwegen betalen. Met het veerrecht in de buurt van zijn kasteel, kon het (handels-)verkeer op de noordoever van Overijsselse Vecht, waar de naburige handelsstadjes Ommen, Hardenberg en Gramsbergen lagen, worden overgezet naar de zuidoever, waar de landweg tussen Zwolle en Bentheim liep, en vice versa.

Havezate Rechteren – Zeven eeuwen binnen de familie

Kasteel Rechteren is een erkende havezate in het kwartierridderschap van Salland, dat samen met het kwartierridderschappen van Twente en Vollenhove het Ridderschap van Overijssel vormde. De heer van Rechteren werd in 1618 opgenomen in de Ridderschap van Overijssel wat allerlei privileges met zich mee bracht. Eerder waren de heren van Rechteren tussen 1395 en 1450 vier keer Drost van Drenthe, in die tijd de hoogste bestuurlijke functie in dit gewest, die in 1395 was ingesteld nadat het erfelijk burggraafschap van Coevorden door de bisschop van Utrecht was opgeheven.

Sinds 1315 zijn kasteel en landgoed Rechteren nooit meer verkocht en altijd door vererving overgedragen. De kleindochter van Herman erfde het kasteel in 1356 toen zij was getrouwd met Frederik van Heeckeren, telg uit een oud adellijk geslacht. Deze namen later Van Rechteren aan als achternaam. Sindsdien hebben nazaten van Herman kasteel Rechteren tot op de dag van vandaag in hun bezit, een uniek fenomeen in Nederland.

De familie van Heeckeren was in de loop der eeuwen ook in het bezit gekomen van andere belangrijke havezaten in Overijssel, zoals Kasteel Twickel en Huize Almelo. Door een huwelijk tussen neef en nicht in 1746 kwamen de heerlijkheden en huizen van Almelo en Rechteren in één hand. De van Rechteren familietak werd in 1705 door de Rooms-Duitse keizer verheven tot rijksgraaf van het Heilige Roomse Rijk, en daarmee alleen verantwoording schuldig was aan de keizer. Na een verdeling van een grafelijke erfenis uit Duitsland, en een adoptie binnen de familie, ontstond in 1823 het nieuwe grafelijke geslacht van Rechteren Limpurg. Deze familie is nog altijd eigenaar van zowel kasteel Rechteren als Huize Almelo.

Kasteeleiland.Kasteelgracht.Rechteren.2

Kasteel maar nooit echt een buitenplaats

Nadat tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) kasteel Rechteren in 1591 definitief onder Staats gezag kwam, werd het kasteel ontmanteld. In de eeuwen erna werd het kasteel getransformeerd tot een landhuis met een adellijk voorkomen. Zo werd de donjon verhoogd en is het hoofdgebouw aan de kant van het voorplein verfraaid met een barokke voorgevel en voorzien van vooruitspringende vleugels en bouwhuizen. Ook lag er een kleine geometrische tuin met rozen achter het kasteel, maar deze is inmiddels vervangen door een grasveld. Wel ligt er oostelijk van de kasteelgracht nog altijd een aan het begin van de twintigste-eeuw aangelegd klein landschapspark bij het kasteel. Deze verfraaiingen hebben kasteel Rechteren echter nooit echt getransformeerd tot een paradijselijke buitenplaats, zoals veel andere middeleeuwse kastelen in Nederland. Het uitgestrekte landgoed, en in het bijzonder haar cultuurgronden en bossen, was en bleef primair een bron van inkomsten voor de centraal op het landgoed wonende eigenaar.

Kasteel Rechteren is het enige nog resterende middeleeuwse kasteel in Overijssel. Haar oorspronkelijk militaire functie is nog altijd goed herkenbaar. Het kasteel is naar de maatstaven van deze tijd echter niet langer comfortabel, en betaalbaar, genoeg om in te wonen. De laatste eigenaren van Kasteel Rechteren woonden dan ook in één van de bouwhuizen en tegenwoordig in een woonboerderij op het landgoed.

Markenverdeling – Aanzienlijke uitbreiding van het landgoed

Eeuwenlang waren de betere weilanden en akkers langs de Overijsselse Vecht privé-bezit terwijl de woeste gronden, de heidevelden, slechtere graslanden, venen en hakhoutbosjes, gezamenlijk bezit waren. Om de, in die tijd voor de landbouw essentiële woeste gronden (zie Landschap & Natuur) te beschermen tegen overexploitatie, en om nieuwkomers te weren, werden in de veertiende eeuw marken opgericht. Deze genootschappen van eigenaren van de boerenerven in een gebied, reguleerden het gebruik en onderhoud van de woeste gronden. Elke eigenaar van een boerenerf op de marke had een waardeel (een aandeel) in de markegronden, een evenredig recht om er vee te weiden en plaggen te steken.

Omdat in het Vechtdal het overgrote deel van de boerenerven eigendom waren van de grootgrondbezitters, hadden die het in de marken vrijwel volledig voor het zeggen. De boerenerven van landgoed Rechteren lagen in de marken Rechteren & Millingen en Hessum. Zuidelijk van deze twee marken, lag de marke Dalmsholte, een onbewoond uit moerasbossen bestaand gebied. Deze marke was in gebruik door een zevental nabijgelegen marken, en de eigenaar van kasteel Rechteren was erfmarkerichter (voorzitter) van de marke Dalmsholte.

Door technische verbeteringen in de landbouw, zoals de komst van de kunstmest, en veranderende opvattingen over gemeenschappelijk bezit werden rond 1850 de marken opgeheven en verdeeld onder de eigenaren. Landgoed Rechteren kreeg toen bijna heel de Marke Rechteren & Millingen en grote delen van de marken Hessum en Dalmsholte in haar bezit. Deze voormalige marke gronden vormen tegenwoordig ongeveer de helft van Landgoed Rechteren.

Met de komst van kunstmest verloren de woeste gronden bovendien hun functie voor de landbouw. De hoger gelegen uitgestrekte heidevelden, en zelfs zandverstuivingen, werden daarna aan het begin van de twintigste-eeuw op grote schaal ingeplant met naaldbomen. , waarvan het hout van de volwassen bomen werd gebruikt in de bouw en als stuthout in de Limburgse mijnen. Dit was mede ingegeven doordat Nederland zo vlak voor de Tweede Wereldoorlog minder afhankelijk wilde worden van hout uit Duitsland.

Bossen.Rechteren.2

Vandaar dat landgoed Rechteren tegenwoordig voor ongeveer de helft uit bos bestaat. Naast diverse kleine, zeer oude, eikenhakhoutbosjes op rabatten in het vochtigere Vechtdal, is het grootste deel van het bos op het landgoed naaldbos, dat ligt in het zuidelijke, hogere deel van het landgoed. Delen van dit productiebos zijn inmiddels omgevormd tot een natuurlijker gemengd bos.

Pachtinkomsten vormen nog immer de grootste inkomstenbron van het landgoed

Tegenwoordig is het historische landgoed Rechteren ongeveer 1225 hectare groot, met 550 hectare landbouwgrond en circa 650 hectare bossen, met daartussen enkele restanten van heidevelden, natuurgebieden, landschapselementen, erven en overige terreinen. De landbouwgrond is verpacht aan zeven nog in bedrijf zijnde hoeven en dertien woonboerderijen, die verspreid over het landgoed staan. Daarnaast genereert het landgoed inkomsten uit huur, erfpacht, o.a. het terrein voor een houtverwerkingsbedrijf, en bosbouw. Op dit moment wordt er gewerkt aan het toekomstvast maken van het landgoed, zodat het ook voor toekomstige generaties mogelijk wordt om landgoed en kasteel als één geheel in stand te houden.

verrekijker

Bezienswaardigheden op Landgoed Rechteren

  • Landgoed Rechteren (Rechterensedijk 3, Dalfsen). Particulier NSW-landgoed dat grotendeels is opengesteld voor het publiek. Op het landgoed bevinden zich;
    • Historische Buitenplaats Kasteel Rechteren (Rechterensedijk 3, Dalfsen). Het kasteel en omliggende park zijn “privé” en niet te bezichtigen, behalve op de jaarlijkse open monumentendag. Het historische buitenplaats complex bestaat uit;
      • Kasteel Rechteren. Omgracht kasteel met imposante donjon op een vrij groot langwerpig kasteeleiland. Het middeleeuwse kasteel, bestaat uit een donjon (1330) en een, van origine vrijstaande, woonvleugel (1508). Het kasteel is later verfraaid door;
        • Verhoging van de donjon (1633) tot de huidige vijf verdiepingen en 33 meter hoogte.
          • Nadat de donjon begon te hellen, is deze in 1953 geconsolideerd. Nog altijd is goed zichtbaar, in het bijzonder vanuit het westen, dat de donjon lichtjes uit het lood staat.
        • Toevoeging van een hoofdgebouw voor de middeleeuwse woonvleugel aan de zijde van het voorplein, met een fraaie ingangspartij en twee vooruitspringende vleugels (1726).
          • Boven de vooruitspringende ingangspartij bevind zich een rijkversierd natuurstenen fronton het wapen Van Rechteren Limpurg geflankeerd door beeldjes van twee vrouwelijke deugden: Justitia en Fortitudo en het jaartal MDCCXXVI (1726).
          • Boven de voordeur bevind zich het gekroonde alliantiewapen Van Rechteren en Von Limpurg-Speckfeld geflankeerd door twee beeldjes van griffioenen.
          • De hoeken van de zijvleugels zijn versierd met beelden die de vier Jaargetijden voorstellen.
          • In 1898 is de middenpartij van het hoofdgebouw voorzien van een extra verdieping met midden op het leien dak een klokkentorentje met koepeldak.
      • Kasteeleiland. Op het zuidwesteinde van het langgerekte, vrij grote, kasteeleiland binnen een dode arm van de Vecht, ligt het kasteel met twee bouwhuizen rond een voorplein op een naar de waterlijn aflopend grasveld met een solitaire boom. Noordelijk van het kasteel liggen de (voormalige) siertuin en moestuin.
      • Kasteelgracht. Driekwart van de kasteelgracht is zeer breed en is onderdeel van een dode arm van de Overijsselse Vecht genaamd Zuurgraven. Het door de meander gevormde schiereiland waar het kasteel op staat is tot eiland omgevormd door twee noordelijk van het kasteel gegraven, haaks op elkaar staande, rechte ‘sloten’. Na kanalisatie van de Overijsselse Vecht stroomt de Vecht nu 800 meter noordelijk van het kasteel.
      • Toegangsbrug. Bakstenen brug (1863) vanaf de toegangslaan over de kasteelgracht naar het voorplein.
      • Bijgebouwen kasteel Rechteren
        • Bouwhuizen (Rechterensedijk 1) aan beide zijden van het voorplein bevind zich een bouwhuis;
          • Zuidwestelijk of rechter bouwhuis. Langgerekt bakstenen gebouw (1725) met in het midden een rondboogpoort met dubbele deuren met daarboven een zandstenen fronton. Dit gebouw gaf onderdak aan vast inwonend personeel. Na een verbouwing in 1937 woonde de eigenaar van kasteel Rechteren hier.
          • Noordoostelijk of linker bouwhuis. In 1881 herbouwd rechthoekig gebouw op de fundamenten van een uit 1685 daterend exemplaar, met in het midden een rondboogpoort met dubbele deuren. Dit bouwhuis diende tevens als stalling voor paarden en rijtuigen, en als knechtenverblijf.
        • Bijgebouwencomplex ‘Erf de Hofstee’ (Rechterensedijk 4-10) aan het begin van de oprijlaan naar kasteel Rechteren;
          • (Voormalige) Rentmeesterwoning (Rechterensedijk 4). Eenvoudige villa uit de twintigste eeuw opgetrokken in witte kalkzandstenen aan het eind van een honderd meter lange oprijlaan.
          • Rentmeesterskantoor (Rechterensedijk 8a). Woonhuis met bedrijfsgedeelte uit rond 1860.
          • Boerderij ‘De Hofstee’ (Rechterensedijk 6). Woonhuis met aangebouwde schuur met daarnaast een vrijstaande graanschuur
      • Historische tuinen- en Parkaanleg rondom het kasteel Rechteren;
        • Oprijlaan (Rechterensedijk bij 8). Aan het begin van de ongeveer 250 meter lange oprijlaan, tegenwoordig zonder beplanting, naar de toegangsbrug naar het kasteel staan aan beide zijden twee siervazen op sokkels.
          • Na de oostelijk van de oprijlaan gelegen toegangsbrug gaat deze laan verder als agrarisch weggetje naar één van de boerderijen van het landgoed.
        • Voorplein. Vierkant met klinkers bestraat plein tussen kasteel en bouwhuizen met centraal op het plein een groot rond verdiept grasperk met in het midden een vaas. Het voorplein is aan de zijde van de kasteelgracht voorzien van een keermuur met daarop een borstwering, die even hoog is als de brugbalustrade.
        • Moestuin en voormalige siertuin (op het kasteeleiland). Noordoostelijk van het kasteel ligt een door een balustrade met tuinbeelden en trappen van het kasteelterrein afgescheiden, iets verdiept, grasveld met in het midden een siervaas op een sokkel. Dit zijn de restanten van de voormalige geometrische siertuin. Noordwestelijk hiervan ligt een klein bosje met oude loofbomen. Achter dit grasveld bevind zich achter een taxushaag de deels nog in gebruik zijnde moestuin. De moestuin is ook aan de zuidoostzijde gesloten door een taxushaag, en aan de noordwest- en noordoostzijde door tuinmuren met daarnaast restanten van tuinschuren, kassen en koude bakken.
        • Landschappelijk Park (oostelijk van de kasteelgracht, gelegen langs de Tolhuisweg). Klein langgerekt landschappelijk park, op licht heuvelachtige terrein met grote vijver en slingerpaden. Westelijk naast de vijver, in het verlengde van de kasteelgracht, ligt het restant van een eendenkooi. Het park bestaat grotendeels uit oude loofbomen, vooral beuken, en enkele coniferen.
        • Zichtassen op de buitenplaats
          • Zichtas vanuit het kasteel op de Grote Kerk in Dalfsen. Deze zichtas loopt over het midden van het voorplein, de toegangsbrug en kasteelgracht, over de weilanden en dode meander in het Vechtdal, over de Vecht naar Dalfsen.
          • Zichtas vanuit het kasteel door het landschapspark naar de Tolhuisweg. Deze zichtas loopt naar het oosten over de kasteelgracht door het westelijk deel van de landschapspark, met middenin deze zichtas een siervaas op een imposante sokkel.
          • Zichtassen door het landschapspark. Vanaf de Tolhuisweg lopen nog twee zichtassen door het landschapspark;
            • De middelste zichtas loopt naar de centraal in het park gelegen vijver.
            • De oostelijke zichtas door het park is gericht op het Grafmonument van de familie van Rechteren uit 1875. Deze korte, versierde, natuurstenen obelisk is gelegen op heuveltje, met daarin een grafkelder.
        • Tuinsieraden. Rondom kasteel Rechteren, in het bijzonder bij de trappen en op de balustrades en in de tuinen en parken, bevinden zich een tiental monumentale natuurstenen en cementen tuinsieraden, waaronder beelden, sfinxen en rijk versierde tuinvazen al dan niet op indrukwekkende sokkels.
        • Pachtboerderijen en -woningen. Verspreid over het landgoed staan een tiental pachtboerderijen en huurwoningen die zijn te herkennen aan de ossebloedrood en okergeel geruite luiken met een groene rand, waaronder;
          • Boerderijen. Veel van de pacthrboerderijen zijn rijks- of gemeentelijke monumenten en stammen uit de negentiende eeuw en zijn (deels) rietgedekt, waaronder;
            • Boerderij Het Vlier (Tolhuisweg 10)
            • Boerderij Diezerstraat 7. Boerderij uit 1862
            • Boerderij Dalmsholterweg 1. Boerderij uit 1832.
            • Boerderij Tolhuisweg 6. Boerderij uit 1858.
            • Boerderij De Uithoek 2 & 4
            • Boerderij Markeweg 8
            • Boerderij De Schaapskooi (Schaapskooiweg 8) met daarvoor een lange laan
            • Boerderij Vennenbergweg 1
        • Schaapskooi (Bosrandweg 39a). Deze houten schaapskooi stamt nog uit de tijd dat schaapskudden onder begeleiding van een schaapherder de heidevelden begraasden.
        • Kleine woning (Tolhuisweg 2).
        • Overige bezienswaardigheden;
          • Herinneringen aan de familie van Rechteren in Dalfsen: Grote Kerk (Kerkplein 31, Dalfsen). In de twee oostelijke traveeën in het koor in de zuidbeuk van de Grote Kerk bevind zich de grafkapel, met daaronder de grafkelder, van de familie van Rechteren. Tegen een muur van de grafkapel bevind zich een groot marmeren grafmonument.
bike

Activiteiten

Eten en drinken

Eten & drinken

  • In het Centrum en van Dalfsen en langs de Vecht liggen diverse restaurants.
Overnachten

Overnachten

  • In Dalfsen en de omgeving van landgoed Rechteren liggen diverse hotels, B&B’s, vakantiewoningen en vakantieparken.

Natuur & Landschap op Landgoed Rechteren

Landgoed Rechteren ligt grotendeels in het relatief vlakke en brede Vechtdal, zuidelijk van de Overijsselse Vecht. Hier bevind zich een kleinschalig coulisselandschap met onregelmatig verkavelde weilanden en akkers met daartussen houtwallen en houtsingels. Aan de randen van de landbouwgronden liggen her en der karakteristieke boerderijen met de voor landgoed Rechteren karakteristieke gekleurde luiken. In het zuiden van het landgoed ligt een groot gemengd bosgebied.

LandgoedRechterenaanOverijsselseVecht

De Overijsselse Vecht is een regenrivier die op verschillende plekken in Westfalen ontspringt. Eens slingerde hij vrij door het Vechtdal en alhoewel de Overijsselse Vecht tegenwoordig bijna overal gekanaliseerd is, komen In het rivierdal nog verschillende afgesneden meanders voor, in het bijzonder rondom kasteel Rechteren.

Het overgangsgebied tussen de naast de Overijsselse Vecht gelegen overstromingsvlakten, na de aanleg van de rivierdijken de uiterwaarden (≈ +2 m NAP), en de parallel aan de Vecht gelegen hogere dekzandruggen (≈ +5 m NAP) is al eeuwenlang een goede vestingplaats voor boerennederzettingen. Bovendien was men er beschermd tegen de veelvuldige overstromingen van de Vecht. De klassieke opbouw van het agrarische cultuurlandschap dat hier in de loop der eeuwen onder invloed van mens en natuur is ontstaan, een kleinschalig essenlandschap met langgerekte landschapszones parallel aan de Vecht, is tegenwoordig nog goed herkenbaar.

Direct langs de Vecht liggen de uiterwaarden tussen de Vecht en de Rechterensedijk, met de graslanden die in gebruik zijn als hooi- en weiland voor het melkvee. Voor de aanleg van de Vechtdijken, overstroomden deze graslanden regelmatig waardoor ze op een natuurlijke manier werden bemest. Het is een open en dunbevolkt gebied dat ook tegenwoordig nog bijna geheel in gebruik is als grasland. Op de grens van de weilanden, en ook de akkers en langs de landwegen op het landgoed, liggen nog steeds een groot aantal landschapselementen, zoals hagen, knotwilgen, singels, lanen (o.a. Rechterensedijk, Diezerstraat en Dalmsholteweg) en kleine loofhoutbosjes, in het bijzonder eikenhakhoutbosjes.

Esakker.LandgoedRechteren

Achter de graslanden lagen op de flanken van het Vechtdal de graanakkers. Deze dekzandgronden zijn van nature schraal, en het is daarom zeer belangrijk om de vruchtbaarheid van de akkers op peil te houden. Eeuwenlang waren hiervoor de heidevelden op de nog hogere zandgronden cruciaal. Deze heidevelden, en de slechtere graslanden, werden begraasd door schapen en koeien. Hun mest werd verzameld in potstallen en vervolgens vermengd met heide- of grasplaggen, bosstrooisel of stro. Dit mengsel werd gebruikt voor het bemesten van de akkers. Hierdoor ontstonden de licht gebolde essen, zoals in het bijzonder nog steeds goed herkenbaar aan de door twee bosjes en de Rechterensedijk omsloten akker 750 meter westelijk van kasteel Rechteren. Veel van de akkers zijn tegenwoordig omgevormd tot weilanden.

Door de zone met de graanakkers stroomde een natuurlijk riviertje, grotendeels parallel aan de Overijsselse Vecht. Deze ontsprong op de hoge gronden tussen Rechteren en het naastgelegen Vilsteren, en was mede verantwoordelijk voor de vruchtbare gronden van Rechteren, en de naastliggende landgoederen Den Berg en Den Aalshorst. Dit riviertje is rond het midden van de twintigste-eeuw gekanaliseerd tot de Marswetering, maar speelt nog altijd een belangrijke rol in het controleren van de waterhuishouding van het gebied.

Onderdeel van de woeste gronden, en dus in gemeenschappelijk eigendom door de voormalige marken, waren ook diverse bosjes en eikenhakhoutbosjes, al dan niet op rabatten. In de nattere delen van het Vechtdal resteren nog enkele van deze bosjes wat zorgt voor een afwisselend landschap. Door de eeuwen heen gebruikten omwonenden de bosjes voor allerlei doelen van de jacht en het weiden van vee tot de productie van brandhout en van eek uit eikenschors voor het looien van leer.

Na de introductie van kunstmest werd het op peil houden van de vruchtbaarheid van de graanakkers aanzienlijk eenvoudiger, en verloren de heidegronden op de hogere zandgronden hun agrarische functie. De heidevelden, en zelfs stuifzandgebiedjes, werden ontgonnen en rond 1900 werden er op grote schaal naaldbomen aangeplant voor productiehout. Tegenwoordig zijn er nog slechts enkele kleine heideveldjes over in de bossen op landgoed Rechteren. Het grootste resterende heideveld op de hoge zandgronden is het Rechterense Veld op landgoed Den Berg, dat in het oosten grenst aan landgoed Rechteren. Op dit, door kwelwater vochtige heideveld, ligt een poel die libellen en bijzondere vlinders aantrekt, zoals het heideblauwtje. Ook groeien er zeldzame planten als jeneverbesstruiken, bospaardenstaart en koningsvaren en broeden er de raaf, buizerd en boomleeuwerik.