Landgoed Keukenhof – Zoveel meer dan het lentepark

Historisch LandschapLandgoederen
LocatieZuid-Holland
9 minuten leestijd

De Keukenhof is wereldwijd bekend om haar in het voorjaar uitbundig bloeiende bloemenpark. Het tentoonstellingsterrein is echter slechts een klein onderdeel van Landgoed Keukenhof, dat met haar 240 hectare het op twee na grootste landgoed van Zuid-Holland is.

Landgoed Keukenhof ligt in de binnenduinrand langs de Noordzeekust. Dit landgoed is ontstaan op de grens van afgezande duinen en ontgonnen veenmoerasgebied. Hier liet een voormalige bevelvoerder van verschillende VOC-schepen in 1638 een buitenhuis bouwen. In de negentiende eeuw kwam deze buitenplaats in adellijke handen en werd het landhuis verbouwd tot een neogotisch ‘kasteel’ met veel torens en fraaie bijgebouwen. Het noordelijke deel van de toen rondom het landhuis aangelegde landschappelijke tuin werd in 1949 omgevormd tot tentoonstellingsterrein.

Door het zeer afwisselende landschap op het landgoed, i.e. de aanwezigheid van zowel natte veengronden als drogere zandgronden, inclusief het oude strandwalbos Keukenhofbosch, zorgen voor een grote biodiversiteit op het landgoed.

Keukenhof – Buitenplaats gesticht op afgezande oude duinen

Landgoed Keukenhof ligt in de binnenduinrand langs de Noordzeekust, in het overgangsgebied tussen een laagveengebied in het westen en een strandwal in het oosten.

Het landgoed ligt rondom buitenplaats De Keukenhof. Deze historische buitenplaats is in de zeventiende eeuw aangelegd in het Keukenduin, een strook binnenduinen – oude duinen op een strandwal – die ooit behoorden tot de landerijen van het vier kilometer zuidelijker gelegen Slot Teylingen. Dit duingebied was rijk aan konijnen, hazen, patrijzen en fazanten. De opbrengsten uit deze duinen, het wild maar ook vee en allerlei kruiden en bessen, waren bestemd voor de keuken van Slot Teylingen, vandaar de naam Keukenduin.

Hofboerderij Keukenhof

In 1604 werd het Keukenduin in eeuwigdurende erfpacht uitgegeven aan een groep investeerders, die het duingebied lieten afgraven voor de winning van bouwzand ten behoeve van de uitbreiding van de Hollandse steden in de Gouden Eeuw. De afgezande duinen werden daarna verkaveld, met tussen de kavels parallelle sloten, en ontgonnen tot vruchtbaar (akker-)land.

Een deel van het afgezande Keukenduin werd in 1638 verkocht aan Adriaen Block, een voormalig commandeur van de VOC, die er een buitenhuis liet bouwen, de Keukenhof. Dit buitenhuis, met bijgebouwen en landerijen en de eraan verbonden jacht- en visrechten, werd in de anderhalve eeuw erna diverse malen verkocht, verfraaid en uitgebreid.

Kasteel Keukenhof – van zomerhuis naar huis met adellijke allure

In 1809 werd de Keukenhof gekocht door Johan Steengracht van Oostcapelle. Hiermee doet de adel zijn intrede op het landgoed. Deze puissant rijke Zeeuwse patriciër en kunstverzamelaar, werd in 1816 door koning Willem I in de adelstand verheven.

Zijn dochter en erfgenaam van de Keukenhof, Cecilia, was getrouwd met Carel baron van Pallandt. Zij lieten het toenmalige eenvoudige landhuis de Keukenhof rond 1862 transformeren in een ‘adellijk huis’ in neogotische stijl. Hiertoe werden ronde hoektorens met verschillend gevormde spitsen aan het landhuis gebouwd. Aan de westzijde van het landhuis verrees bovendien een vierkante middentoren met omlijste ingangspartij, geflankeerd door kleinere vierkante torens. Daarna kreeg het landhuis de naam ‘Kasteel Keukenhof’.

Frederikshof. Keukenhof

Ook werden toen diverse van de bijgebouwen vervangen door het huidige imposante koetshuis, en werd er rond het landhuis een landschappelijk park met verschillende tuinornamenten en de ommuurde moestuin ‘Frederiks Hof’ aangelegd. Dit landschappelijke park werd niet veel later aanzienlijk uitgebreid, waarna het ook het noordoostelijk van de Keukenhof gelegen terrein van de voormalige buitenplaats Zandvliet omspande, dat sinds 1808 onderdeel was van Landgoed Keukenhof. Hier werden grote vijverpartijen aangelegd, en naar de toen heersende mode kwam er een Oosters plantsoen en werden er talloze rododendrons aangeplant.

De dochter van Celia en Carel trouwde met Jan graaf van Lynden. Hun zoon was de laatste eigenaar van Landgoed Keukenhof met daarop de gelijknamige buitenplaats. Hij stierf in 2003 en liet de Keukenhof na aan een stichting, die nog steeds eigenaar is van het landgoed. Deze stichting heeft een 100% belang in de Keukenhof BV, dat verantwoordelijk is voor het beheer en de exploitatie van Landgoed Keukenhof, waaronder de bloemententoonstelling en andere activiteiten.

Lentepark Keukenhof – Explosie van voorjaarsbloemen

Sinds 1950 wordt op het deel van het landschapspark dat ligt op het terrein van de voormalige buitenplaats Zandvliet, de jaarlijkse tentoonstelling van voorjaarsbloeiende bloembollen gehouden. De vijverpartij en het Oosterse plantsoen zijn centrale onderdelen van dit 32 hectare grote lentepark. In 1957 is hier bovendien een met riet gedekte achtkante stellingmolen gebouwd.

Tulpen.Keukenhof.2

Elk jaar weer laten de exposanten hier in het najaar hun mooiste assortiment voorjaarsbloeiende bolgewassen inplanten, waarbij het landschapspark in de lente fungeert als een prachtige etalage voor hun bolgewassen.

Keukenhofbosch – Zeldzaam oud strandwalbos

Zuidelijk van buitenplaats ‘De Keukenhof’ ligt het Keukenhofbosch. Dit 73 hectare grote bos is één van de laatste authentieke strandwalbossen van de Bollenstreek, terwijl strandwalbossen eens bijna alle oude duinen langs de Noordzeekust bedekten. Namelijk, toen bleek dat bloembollen uitstekend groeien op afgezande oude duinen, werd een groot deel van de streek geëgaliseerd. Slechts een paar groene eilandjes bleef dit lot bespaard, zoals het Keukenhofbosch.

Keukenhofbosch

Het Keukenhofbosch is dan ook een redelijk gevarieerd oud bos. Het bevind zich op het licht glooiende terrein van de oude duinen. Het bos bestaat uit beuken, eiken en een enkele oude den en taxusstruik. Dit 150-200 jaar oude bos in het verleden grotendeels als hakhoutbos in beheer geweest, en de sporen daarvan zijn nog steeds zichtbaar. Het noordelijk deel van het bos, bij Kasteel Keukenhof, heeft een parkachtig karakter.

Oorspronkelijk was het hele Keukenhofbosch eigendom van Landgoed Keukenhof. Het werd naast voor de productie van hout, gebruikt als jachtbos en lustbos met slingerende wandelpaden. Sinds 1995 is dit ecologisch hoogwaardige bos grotendeels eigendom van, en wordt beheerd door, het Zuid-Hollands Landschap.

verrekijker

Bezienswaardigheden Landgoed Keukenhof

Landgoed Keukenhof

Het 240 hectare grote Landgoed Keukenhof (Keukenhof bij 11, Lisse) ligt tussen de Leidsevaart en de provinciale weg N205. Het landgoed is grotendeels een particulier NSW-landgoed dat is opengesteld voor het publiek. Op het landgoed bevinden zich diverse historische gebouwen, waaronder;

  • Buitenplaats De Keukenhof
  • Pachtboerderijen en andere gebouwen. Verspreid over Landgoed Keukenhof staan diverse historische gebouwen die bij het landgoed horen, of hoorden, veelal gekenmerkt met de voor Landgoed Keukenhof karakteristieke geel-rode luiken, waaronder;
    • Jagershuis (Stationsweg 51). Woning met stal uit 1826.
    • Boerderijen. Veel van de pachtboerderijen op het landgoed zijn rijks- of gemeentelijke monumenten, waaronder;
      • Boerderij ’t Lammetje Groen (Stationsweg 53-55). Boerderij uit 1650 die in 1784 is uitgebreid.
      • Boerderij ‘Oud-Zandvliet’ (Westelijke randweg 2-4)
      • Boerderij Middelburg (Loosterweg Noord 6). T-vormige boerderij met karnmolen uit de zeventiende eeuw en voorhuis uit 1868.
      • Boerderij De Wolff (Stationsweg 1). Boerderij met voorhuis uit 1603 en een tot appartementen verbouwde bollenschuur.
  • Schaapskooi (Keukenhof 11). Cirkelvormige schaapskooi van boomstammetjes onder een rieten dak.
  • Spoorwegstation Lisse (Stationsweg 57-59, Lisse). Voormalig station bij het gehucht Halfweg uit 1905. Jarenlang was dit station een gelegenheidshalteplaats tijdens de bloemententoonstelling. In 2008 heeft de Stichting Kasteel Keukenhof het station met omliggende grond van de NS gekocht. In het voormalige station is een restaurant gevestigd. Naast het station bevind zich Toeristisch Overstappunt Lisse.
  • Keukenhofbosch (Hoek Stationsweg en van Lyndenweg; Spekkelaan bij 14, Lisse). Strandwalbos, waarvan tegenwoordig nog slechts een klein deel onderdeel is van Landgoed Keukenhof (rondom het grasveld/festivalterrein oostelijk van Kasteel Keukenhof), maar dat grotendeels eigendom is en beheert wordt door het Zuid-Hollands Landschap.
  • Eendenkooi (Zuidwestelijk van de Hofboerderij). Grote T-vormige vijver, het restant van een eendenkooi.

Buitenplaats De Keukenhof

De historische buitenplaats De Keukenhof (Keukenhof 11, Lisse) bevind zich centraal op Landgoed Keukenhof, en bestaat uit;

  • Kasteel Keukenhof (Keukenhof 1). Landhuis van twee verdiepingen. Het oorspronkelijke classicistische landhuis uit 1642 is rond 1862 verfraaid en uitgebreid met zes torens.
  • Historische park- en tuinaanleg met;
    • Hoofdingang (Stationsweg bij 166). Originele hoofdingang tot de buitenplaats met toegangshek en siervazen op de twee hekpijlers, met daarachter de oprijlaan naar Kasteel Keukenhof.
    • Tuin in Engelse landschapstijl uit 1858 rondom het huis, met;
      • Meerzicht. Uitzichtheuvel westelijk van Kasteel Keukenhof
    • Frederiks’ Hof (Keukenhof 11). Ommuurde moestuin met koude bakken uit 1850 met;
      • Zwitsers speelhuis (Keukenhof 11). Romantisch gebouw met neogotische boogvensters en een ruim overkragend rieten dak dat is opgenomen in de ommuring van de moestuin.
    • Eendenhuis. Negentiende-eeuws romantisch gepleisterd gebouwtje met rieten dak naast een vijver. Op het dak van deze folie bevind zich een schijn duiventil, een zeskantige houten constructie onder een rieten dak.
    • Sparrenhuisje (direct noordelijk van Kasteel Keukenhof). Houten tuinprieel uit rond 1900 van boomstammetjes met riet gedekt puntdak.
    • Washuis (Keukenhof 9). Roodbruin-gepleisterd, bakstenen gebouwtje uit rond 1775 met vrijstaande buitenpomp.
    • Rozenhek – westelijk van de huidige hoofdingang tot de buitenplaats.
  • Bijgebouwen Kasteel Keukenhof (zuidwestelijk van het landhuis);
    • Koetshuis (Keukenhof 2-8). Imposant U-vormig gebouw met voormalige tuigkamer, paardenstallen, woningen en tuinmanswoning uit 1861. Het koetshuis is tegenwoordig een evenementenlocatie.
    • Hofboerderij (Keukenhof 5). U-vormige boerderij met kelder en opkamer uit 1643, met bakhuisje en karnmolen. In deze boerderij is tegenwoordig een restaurant gevestigd.
    • Kinderboerderij De Groene Bol (Keukenhof 7).
    • Wagenloods (Keukenhof bij 12)

Lentepark Keukenhof

Bloemenpark Keukenhof (Stationsweg 166, Lisse) bevind zich op een, inmiddels afgescheiden, deel van de landschapstuin van buitenplaats De Keukenhof. Het 32 hectare grote tentoonstellingsterrein is deels omringd door bollenvelden. In het Lentepark bevinden zich tevens;

  • De Keukenhofmolen (Stationsweg 166). Een met riet gedekte achtkante stellingmolen uit 1892 die in 1957 naar de huidige locatie is gebracht. De bovenbouw is afkomstig van een poldermolen uit Slochteren.
  • Paviljoens. Diverse moderne gebouwen met kassen, winkels en restaurants.
bike

Activiteiten Landgoed Keukenhof

Eten en drinken

Eten & drinken op en bij Landgoed Keukenhof

Op Landgoed Keukenhof, maar ook in het centrum van Lisse, bevinden zich diverse eet- en drinkgelegenheden.

Overnachten

Overnachten bij Landgoed Keukenhof

In Lisse bevinden zich diverse hotels.

Natuur & Landschap op Landgoed Keukenhof

Landgoed Keukenhof ligt in de binnenduinrand langs de Noordzeekust. Het landgoed ligt op de grens van een strook, grotendeels afgegraven, oude duinen aan de oostkant en een veenweidegebied in het westen, de Lageveense Polder. Dit veenweidegebied is ontstaan na de ontginning van een strook laagveenmoeras dat was ontstaan in de laagte tussen twee strandwallen.

Veenweiden.Landgoed Keukenhof

Tegenwoordig bestaat Landgoed Keukenhof grotendeels uit landbouwgronden (veenweiden, akkerbouwpercelen en bloembollenvelden). Tussen de weidepercelen in de Lageveense Polder liggen diverse natte broekbossen, met daarin stroken elzen- en essenhakhout, en veel doorkijkjes. Zuidoostelijk van het landgoed ligt nog een gedeelte onontgonnen oude duinengebied. Op dit licht glooiende terrein bevind zich het droge strandwalbos Keukenhofbosch.

Het zeer afwisselende landschap op Landgoed Keukenhof, i.e. de aanwezigheid van zowel natte veengronden als drogere zandgronden, zorgt voor een grote biodiversiteit. Er komen veel plantensoorten (o.a. gele lissen, bosveldkers, moerasmuur, moeraswalstro en een zeldzaam sterrenkroos) en verschillende diersoorten voor, zoals reeën, ijsvogels, hazen en ooievaars. Landgoed Keukenhof is onderdeel van Nationaal Park Hollandse Duinen.